متن درخواست توقیف اموال از اجرای احکام: راهنمای کامل و نمونه فرم ۲۰۲۴

درخواست توقیف اموال از اجرای احکام دادگستری، اقدامی قانونی است که محکوم له (طلبکار) پس از صدور حکم قطعی و لازم الاجرا علیه محکوم علیه (بدهکار) و امتناع او از اجرای حکم، برای وصول مطالبات خود انجام می دهد. این فرآیند به محکوم له امکان می دهد تا با بازداشت قانونی اموال محکوم علیه، حقوق خود را استیفا کند. در ادامه، این مقاله به عنوان یک راهنمای جامع و کاربردی، تمامی مراحل و نکات حقوقی مرتبط با متن درخواست توقیف اموال از اجرای احکام را به تفصیل شرح می دهد و یک نمونه متن کامل و قابل ویرایش ارائه می کند تا کاربران با اطمینان و دانش کافی این فرآیند را طی کنند.

پس از آنکه یک پرونده حقوقی در دادگاه به نتیجه نهایی رسید و حکم قطعی صادر شد، انتظار می رود که محکوم علیه به مفاد حکم عمل کند و بدهی یا تعهدات خود را به محکوم له بپردازد. با این حال، همیشه این اتفاق نمی افتد و گاهی محکوم علیه از اجرای حکم استنکاف می ورزد. در چنین شرایطی، قانون راهکارهایی را برای استیفای حقوق محکوم له پیش بینی کرده است که یکی از مهم ترین آن ها، درخواست توقیف اموال محکوم علیه از طریق اجرای احکام دادگستری است.

این اقدام نه تنها به بازپس گیری حقوق از دست رفته کمک می کند، بلکه به عنوان یک اهرم فشار قانونی، می تواند محکوم علیه را وادار به ایفای تعهداتش کند. درک صحیح از این فرآیند، از شرایط اولیه و مدارک مورد نیاز گرفته تا مراحل اجرایی و شناخت اموال قابل توقیف، برای هر فردی که در چنین موقعیتی قرار می گیرد، حیاتی است. هدف اصلی این محتوا، ارائه یک نقشه راه دقیق و عملی برای شماست تا بتوانید با آگاهی کامل، درخواست توقیف اموال را به درستی تنظیم و پیگیری کنید.

۱. توقیف اموال از اجرای احکام چیست؟ تعریف، مفهوم و اهمیت

توقیف اموال، در زبان حقوقی به معنای بازداشت قانونی اموال یک شخص توسط مراجع قضایی یا اجرایی است. این اقدام با هدف جلوگیری از نقل و انتقال، پنهان کردن یا هرگونه دخل و تصرفی در اموال توسط صاحب آن انجام می شود. وقتی صحبت از توقیف اموال از اجرای احکام می شود، منظور توقیف اموال محکوم علیه پس از صدور حکم قطعی دادگاه و برای استیفای حقوق محکوم له است.

اجرای احکام دادگستری، نهادی است که وظیفه اصلی آن، به مرحله عمل درآوردن احکام قضایی صادر شده توسط دادگاه هاست. پس از صدور یک حکم حقوقی، پرونده به این واحد ارجاع می شود تا با نظارت و دستورات قانونی، مفاد حکم اجرا گردد. در بسیاری از موارد، اجرای حکم مستلزم توقیف و سپس فروش اموال بدهکار برای پرداخت بدهی او به طلبکار است. این فرآیند، تضمین کننده اجرای عدالت و احقاق حقوق افراد در جامعه است.

تفاوت توقیف اموال (اجرایی) با تأمین خواسته (تامینی)

برای درک بهتر مفهوم توقیف اموال از اجرای احکام، ضروری است که آن را از تأمین خواسته متمایز کنیم. این دو مفهوم، اگرچه هر دو به بازداشت اموال مرتبط هستند، اما در زمان و هدف اصلی خود تفاوت های کلیدی دارند:

• توقیف اموال (اجرایی): این نوع توقیف، پس از صدور حکم قطعی دادگاه و زمانی که محکوم علیه از اجرای آن حکم استنکاف می کند، صورت می گیرد. هدف اصلی آن، فراهم کردن زمینه برای اجرای حکم و وصول طلب محکوم له از محل اموال توقیف شده است. پرونده ابتدا در دادگاه رسیدگی و پس از قطعیت حکم، برای اجرا به واحد اجرای احکام ارجاع می شود.
• تأمین خواسته (تامینی): این اقدام، قبل از طرح دعوا یا همزمان با آن، یا در جریان دادرسی و پیش از صدور حکم قطعی انجام می شود. هدف تأمین خواسته، جلوگیری از تضییع حقوق احتمالی خواهان در آینده و تضمین این موضوع است که در صورت صدور حکم به نفع او، اموالی برای اجرای حکم وجود داشته باشد. تأمین خواسته جنبه پیشگیرانه دارد و مانع از پنهان کردن یا انتقال اموال توسط خوانده در طول فرآیند دادرسی می شود. برای صدور قرار تأمین خواسته، معمولاً خواهان باید مبلغی به عنوان خسارت احتمالی سپرده گذاری کند، مگر در موارد خاصی که قانون آن را مستثنی کرده است.

در این مقاله، تمرکز اصلی ما بر روی توقیف اموال از اجرای احکام، یعنی پس از صدور حکم قطعی، خواهد بود.

۲. شرایط قانونی برای ثبت درخواست توقیف اموال

برای اینکه درخواست توقیف اموال از اجرای احکام پذیرفته و به مرحله اجرا درآید، باید مجموعه ای از شرایط قانونی احراز شود. آشنایی با این شرایط، به شما کمک می کند تا پرونده خود را با آمادگی کامل پیش ببرید و از اتلاف وقت و انرژی جلوگیری کنید.

۲.۱. وجود حکم قطعی و لازم الاجرا

اساسی ترین شرط برای آغاز فرآیند توقیف اموال، وجود یک حکم قطعی و لازم الاجرا است. حکم قطعی به رأیی گفته می شود که دیگر قابلیت اعتراض یا تجدیدنظرخواهی را ندارد و نهایی شده است. این بدان معناست که تمامی مراحل دادرسی، از جمله واخواهی، تجدیدنظر و در صورت لزوم فرجام خواهی، طی شده و رأی به ثبات رسیده است. حکم لازم الاجرا نیز، حکمی است که شرایط قانونی برای عملی شدن آن فراهم شده است، مانند ابلاغ صحیح و عدم وجود موانع قانونی برای اجرا. تا زمانی که حکم قطعی و لازم الاجرا نباشد، امکان درخواست توقیف اموال وجود ندارد.

۲.۲. صدور اجراییه و ابلاغ آن

پس از قطعی شدن حکم، محکوم له باید از دادگاه صادرکننده حکم، درخواست صدور اجراییه کند. اجراییه برگه ای رسمی است که به محکوم علیه ابلاغ می شود و به او مهلت می دهد تا ظرف مدت معین (معمولاً ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ) نسبت به اجرای مفاد حکم اقدام کند. این ابلاغ باید به صورت قانونی و صحیح انجام شود تا از هرگونه اعتراض آتی محکوم علیه به عدم اطلاع از مفاد حکم جلوگیری شود. اجراییه در واقع، یک اخطار نهایی برای محکوم علیه است تا تکلیف خود را با حکم دادگاه روشن کند.

۲.۳. امتناع محکوم علیه از اجرای حکم یا عدم معرفی مال

پس از گذشت مهلت قانونی ابلاغ اجراییه (که معمولاً ۱۰ روز است) و در صورتی که محکوم علیه:

• از پرداخت بدهی یا ایفای تعهدات خودداری کند.
• مالی برای پرداخت دین معرفی نکند.
• قراری برای پرداخت بدهی با محکوم له نگذارد.

در این صورت، شرایط برای درخواست توقیف اموال از اجرای احکام فراهم می شود. این مرحله نشان می دهد که محکوم علیه به صورت داوطلبانه قصد اجرای حکم را ندارد و نیاز به دخالت قانونی برای استیفای حقوق محکوم له است.

۲.۴. شناسایی اموال (اختیاری اما کمک کننده)

اگرچه وظیفه اصلی شناسایی و توقیف اموال بر عهده واحد اجرای احکام است، اما معرفی اموال توسط محکوم له به طور قابل توجهی به تسریع و موفقیت فرآیند کمک می کند. اگر محکوم له اطلاعاتی از اموال محکوم علیه (مانند پلاک ثبتی ملک، شماره انتظامی خودرو، شماره حساب بانکی، اطلاعات سهام یا سایر دارایی ها) داشته باشد، می تواند آن ها را در درخواست خود ذکر کرده و مستندات مربوطه را ارائه دهد. این امر به اجرای احکام در مرحله استعلام و توقیف کمک شایانی می کند و زمان رسیدگی را به حداقل می رساند.

شناسایی دقیق اموال توسط محکوم له، نه تنها به تسریع فرآیند توقیف کمک می کند، بلکه شانس موفقیت در استیفای محکوم به را به طور چشمگیری افزایش می دهد و از اطاله دادرسی جلوگیری می نماید.

۳. مدارک مورد نیاز برای تنظیم و ارائه درخواست توقیف اموال

آماده سازی مدارک لازم پیش از مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا واحد اجرای احکام، از اهمیت بالایی برخوردار است. این کار به شما کمک می کند تا فرآیند را بدون مشکل و وقفه پیش ببرید. مدارک اصلی که برای تنظیم و ارائه درخواست توقیف اموال از اجرای احکام نیاز دارید، عبارتند از:

• رونوشت مصدق حکم قطعی دادگاه: این مهم ترین مدرک است که نشان دهنده حقانیت شما و لازم الاجرا بودن حکم است. رونوشت باید توسط مرجع صادرکننده حکم (دادگاه) برابر اصل شده باشد.
• رونوشت مصدق اجراییه صادر شده: برگ اجراییه نیز باید به صورت رسمی صادر و برابر اصل شده باشد. این مدرک ثابت می کند که مهلت قانونی ابلاغ اجراییه سپری شده و محکوم علیه به حکم عمل نکرده است.
• کارت ملی یا شناسنامه محکوم له: برای احراز هویت شما به عنوان متقاضی یا وکیل قانونی شما.
• وکالت نامه (در صورت اقدام توسط وکیل): اگر فرآیند توسط وکیل شما انجام می شود، ارائه وکالت نامه رسمی و معتبر الزامی است.
• اطلاعات و مستندات مربوط به اموال شناسایی شده محکوم علیه: در صورتی که از اموال محکوم علیه اطلاعی دارید، ارائه مستندات مربوطه مانند:
  • پلاک ثبتی ملک: برای اموال غیرمنقول.
  • شماره انتظامی خودرو: برای وسایل نقلیه.
  • شماره حساب بانکی و نام بانک: برای توقیف وجوه نقدی.
  • اطلاعات شرکت ها برای سهام یا سهم الشرکه: در صورت اطلاع از مالکیت سهام در شرکت ها.
  • فیش حقوقی یا اطلاعات کارفرما: در صورتی که محکوم علیه کارمند دولت یا بخش خصوصی باشد و قصد توقیف حقوق و مزایای او را دارید.
• رسید پرداخت هزینه های قانونی: هزینه های دادرسی و اجرایی مربوط به ثبت درخواست توقیف اموال.

جمع آوری دقیق و کامل این مدارک، گام اول و بسیار مهمی در راستای موفقیت آمیز بودن درخواست توقیف اموال است.

۴. مراحل گام به گام ارائه درخواست توقیف اموال در اجرای احکام

فرآیند ارائه درخواست توقیف اموال، یک سری مراحل مشخص اداری و قانونی دارد که باید به ترتیب طی شوند. در ادامه، این مراحل را به صورت گام به گام شرح می دهیم:

۴.۱. تهیه و تنظیم متن درخواست

اولین گام، تهیه و تنظیم متن درخواست توقیف اموال است. این متن باید شامل مشخصات کامل محکوم له و محکوم علیه، اطلاعات پرونده اصلی (شماره کلاسه، شماره دادنامه، تاریخ صدور، مرجع صادرکننده، شماره اجراییه و تاریخ ابلاغ)، شرح مختصری از واقعه (صدور حکم و عدم اجرای آن)، و مهم تر از همه، درخواست های مشخص از اجرای احکام باشد. این درخواست ها می تواند شامل توقیف اموال معین (در صورت اطلاع) و/یا درخواست استعلام از مراجع ذی صلاح برای شناسایی اموال باشد. (در بخش های بعدی یک نمونه متن جامع ارائه خواهد شد).

۴.۲. مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

پس از تنظیم متن درخواست و جمع آوری مدارک، باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنید. در این دفاتر:

• درخواست شما به صورت سیستمی ثبت می شود.
• مدارک شما اسکن و بارگذاری می گردد.
• هزینه های مربوطه پرداخت می شود.

دفاتر خدمات الکترونیک قضایی واسط بین مردم و قوه قضائیه هستند و ثبت درخواست ها از طریق این دفاتر، فرآیند را رسمی و قابل پیگیری می کند. همچنین، در صورت امکان، می توانید از طریق خودکاربری در سامانه ثنا، برخی از مراحل را به صورت آنلاین انجام دهید، اما برای ثبت درخواست های اولیه معمولاً نیاز به مراجعه حضوری به دفاتر است.

۴.۳. پرداخت هزینه های دادرسی و اجرایی

در هنگام ثبت درخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، باید هزینه های دادرسی و اجرایی را پرداخت کنید. این هزینه ها شامل مواردی مانند نیم عشر اجرایی (۵ درصد از مبلغ محکوم به در مرحله اجرا که پس از وصول از محکوم علیه کسر می شود)، و همچنین هزینه های جانبی مانند هزینه تمبر و ثبت درخواست است. این هزینه ها برای شروع فرآیند اجرایی ضروری هستند و مبلغ آن بستگی به میزان محکوم به و نوع درخواست شما دارد.

۴.۴. ارجاع به اجرای احکام

پس از ثبت درخواست و پرداخت هزینه ها، پرونده شما به صورت الکترونیکی به اجرای احکام دادگستری ارجاع می شود. در این مرحله، مسئولین اجرای احکام پرونده را بررسی کرده و در صورت تکمیل بودن مدارک و احراز شرایط قانونی، دستورات لازم را برای شناسایی و توقیف اموال محکوم علیه صادر می کنند. این دستورات شامل ارسال استعلام به بانک ها، اداره ثبت اسناد، پلیس راهور و سایر مراجع ذی صلاح برای کشف اموال محکوم علیه خواهد بود.

۵. نمونه متن کامل و قابل ویرایش درخواست توقیف اموال از اجرای احکام

یکی از مهم ترین بخش های فرآیند توقیف اموال، نگارش یک درخواست دقیق و کامل است که تمامی جزئیات لازم را در بر بگیرد. نمونه متنی که در ادامه ارائه می شود، با هدف جامعیت و کاربردی بودن، به گونه ای طراحی شده است که بتواند تمامی نیازهای شما را پوشش دهد و از نمونه های موجود برتر باشد. این متن شامل بخش های مختلفی است که باید با دقت تکمیل شوند.

بسمه تعالی
ریاست محترم اجرای احکام دادگستری شهرستان [نام شهرستان مربوطه]

موضوع: درخواست اعمال ماده ۲ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و توقیف اموال محکوم علیه

با سلام و احترام؛

احتراما به استحضار می رساند اینجانب [نام و نام خانوادگی محکوم له]، فرزند [نام پدر]، به شماره ملی [شماره ملی محکوم له]، به نشانی [آدرس کامل محکوم له] و شماره تماس [شماره تماس محکوم له]، به عنوان محکوم له پرونده کلاسه [شماره کلاسه پرونده] مطرح در آن شعبه محترم، که منجر به صدور دادنامه قطعی شماره [شماره دادنامه قطعی] به تاریخ [تاریخ صدور دادنامه] از سوی [نام شعبه دادگاه صادرکننده حکم] گردیده است.

مفاد دادنامه فوق الذکر، دال بر محکومیت آقای/خانم [نام و نام خانوادگی محکوم علیه]، فرزند [نام پدر محکوم علیه]، به شماره ملی [شماره ملی محکوم علیه] (در صورت اطلاع)، به نشانی [آدرس کامل محکوم علیه]، به پرداخت مبلغ [مبلغ محکوم به به عدد] ([مبلغ محکوم به به حروف]) ریال بابت [موضوع محکوم به، مثلاً: وجه چک، مهریه، خسارت، وجه سفته و ...] در حق اینجانب می باشد.

پس از صدور اجراییه شماره [شماره اجراییه] به تاریخ [تاریخ صدور اجراییه] و ابلاغ آن به محکوم علیه در تاریخ [تاریخ ابلاغ اجراییه]، متاسفانه علیرغم گذشت مهلت قانونی ده روزه مقرر و بدون عذر موجه، نامبرده تاکنون از اجرای حکم و پرداخت محکوم به استنکاف نموده و اقدامی در جهت ایفای تعهدات خود انجام نداده است.

لذا با عنایت به مراتب فوق و به استناد ماده ۲ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب ۱۳۹۴ و مواد ۴۹، ۵۰ و ۵۱ قانون اجرای احکام مدنی مصوب ۱۳۵۶، بدین وسیله از آن مقام محترم و واحد اجرای احکام دادگستری درخواست های ذیل را مطرح می نمایم:

۱. توقیف اموال مشخص محکوم علیه (در صورت اطلاع):
   الف) توقیف پلاک ثبتی [شماره پلاک ثبتی] ملک/زمین واقع در [آدرس کامل ملک/زمین] به نام محکوم علیه.
   ب) توقیف خودرو/موتورسیکلت با شماره انتظامی [شماره پلاک خودرو]، مدل [مدل خودرو] به نام محکوم علیه.
   ج) توقیف حساب(های) بانکی شماره [شماره حساب] نزد بانک [نام بانک] و سایر حساب های بانکی محکوم علیه در بانک های کشور.
   د) توقیف سهام/سهم الشرکه محکوم علیه در شرکت [نام شرکت] به میزان [درصد یا مبلغ سهام].
   هـ) توقیف حقوق/مزایای استخدامی محکوم علیه از [نام اداره/شرکت کارفرما] به میزان [درصد یا مبلغ معین] مطابق مقررات قانونی.
   و) توقیف [هرگونه مال منقول یا غیرمنقول دیگر با ذکر مشخصات دقیق در صورت اطلاع].

۲. استعلام و شناسایی اموال محکوم علیه:
   در صورت عدم کفایت یا عدم اطلاع از اموال مشخص فوق، تقاضا دارد از طریق مراجع ذی صلاح از جمله:
   الف) اداره کل ثبت اسناد و املاک کشور (جهت شناسایی املاک و مستغلات).
   ب) بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران (جهت شناسایی کلیه حساب های بانکی و وجوه موجود در آن ها).
   ج) پلیس راهور ناجا (جهت شناسایی هرگونه وسیله نقلیه).
   د) سازمان بورس و اوراق بهادار (جهت شناسایی سهام و اوراق بهادار).
   هـ) گمرک جمهوری اسلامی ایران (جهت شناسایی اموال وارداتی یا صادراتی).
   و) سایر مراجع مرتبط، نسبت به شناسایی و توقیف کلیه اموال و دارایی های محکوم علیه به میزان محکوم به و هزینه های اجرایی اقدام مقتضی مبذول فرمایید.

۳. استیفای محکوم به از محل اموال توقیف شده:
   پس از توقیف اموال و انجام مراحل قانونی از جمله ارزیابی و مزایده، استیفای محکوم به و هزینه های اجرایی از محل فروش اموال توقیف شده، مورد استدعاست.

قبلاً از بذل توجه و صدور اوامر مقتضی جهت اجرای عدالت و احقاق حقوق اینجانب کمال تشکر را دارم.

با احترام فراوان
نام و نام خانوادگی محکوم له/وکیل
امضاء
تاریخ

توضیحات تکمیلی برای هر بخش از فرم

• عنوان و مقدمه: به وضوح هدف درخواست را مشخص کنید و اطلاعات اولیه پرونده را ارائه دهید.
• مشخصات طرفین: دقت در نگارش نام، نام خانوادگی، شماره ملی و آدرس بسیار مهم است. هرگونه اشتباه می تواند به تأخیر در رسیدگی منجر شود.
• اطلاعات پرونده: شماره کلاسه، شماره دادنامه و شماره اجراییه، شناسه اصلی پرونده شما هستند. تاریخ ها و مرجع صادرکننده حکم نیز باید دقیقاً ذکر شوند.
• شرح مختصر واقعه: در این بخش، به صورت خلاصه توضیح دهید که پس از صدور حکم و ابلاغ اجراییه، محکوم علیه از پرداخت بدهی خودداری کرده است.
• درخواست ها:
  • توقیف اموال مشخص: اگر از وجود مال خاصی از محکوم علیه اطلاع دارید، حتماً مشخصات دقیق آن را ذکر کنید. این کار سرعت عمل اجرای احکام را به شدت افزایش می دهد. برای مثال، اگر ملک است، پلاک ثبتی و آدرس، اگر خودرو است، پلاک انتظامی و مدل آن را بنویسید.
  • استعلام و شناسایی اموال: حتی اگر از مال خاصی اطلاع ندارید، این درخواست را مطرح کنید تا اجرای احکام از مراجع مختلف استعلام بگیرد. این بند بسیار مهم است و به شما کمک می کند تا اموال پنهان شده را نیز شناسایی کنید.
  • استیفای محکوم به: این بند به اجرای احکام اجازه می دهد تا پس از توقیف و فروش اموال، طلب شما را از محل آن پرداخت کند.
• مستندات قانونی: ذکر مواد قانونی مربوطه، به درخواست شما اعتبار حقوقی می بخشد و نشان می دهد که درخواست شما بر پایه موازین قانونی است.

۶. اموال قابل توقیف و اموال مستثنی از توقیف (مستثنیات دین)

در فرآیند توقیف اموال، همه دارایی های محکوم علیه قابل توقیف نیستند. قانونگذار برای حفظ حداقل های زندگی محکوم علیه و افراد تحت تکفلش، مواردی را به عنوان مستثنیات دین برشمرده است. آشنایی با این دسته بندی، هم برای محکوم له (جهت شناسایی اموال موثر) و هم برای محکوم علیه (جهت اعتراض به توقیف غیرقانونی) حیاتی است.

۶.۱. اموال قابل توقیف

به طور کلی، هر مال منقول و غیرمنقولی که متعلق به محکوم علیه باشد و جزء مستثنیات دین محسوب نشود، قابل توقیف است. برخی از رایج ترین انواع اموال قابل توقیف عبارتند از:

• اموال منقول:
  • وجوه نقد و حساب های بانکی: موجودی حساب های سپرده، قرض الحسنه و جاری در تمامی بانک ها و مؤسسات مالی.
  • وسایل نقلیه: انواع خودرو، موتور سیکلت، کامیون و سایر وسایل نقلیه دارای پلاک.
  • سهام و اوراق بهادار: سهام شرکت ها در بورس، اوراق مشارکت و سایر اوراق مالی.
  • مطالبات و حقوق: طلب های محکوم علیه از اشخاص ثالث، حقوق و مزایای استخدامی (با رعایت سقف قانونی).
  • سایر اموال منقول: طلا و جواهرات، لوازم لوکس و غیرضروری منزل، کالاهای تجاری و صنعتی، ادوات و ماشین آلات.
• اموال غیرمنقول:
  • املاک و مستغلات: زمین، خانه، آپارتمان، مغازه، ویلا، باغ و سایر املاک ثبت شده به نام محکوم علیه.
  • سرقفلی و حق کسب و پیشه: در صورت وجود شرایط قانونی.
• حقوق و مزایای استخدامی: حقوق و مزایای کارمندان دولت و بخش خصوصی، با رعایت سقف قانونی قابل توقیف است. معمولاً یک سوم یا یک چهارم حقوق و مزایا قابل توقیف است و باقی مانده جزء مستثنیات دین محسوب می شود.

۶.۲. مستثنیات دین

مستثنیات دین، اموالی هستند که بر اساس قانون، حتی در صورت وجود بدهی، قابل توقیف نیستند تا محکوم علیه و خانواده اش بتوانند حداقل زندگی شرافتمندانه را داشته باشند. این موارد عمدتاً در ماده ۲۴ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب ۱۳۹۴ و ماده ۶۰ آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا ذکر شده اند:

• منزل مسکونی مورد نیاز محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی: به شرطی که عرفاً در شأن او باشد و تنها محل سکونت او باشد.
• اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوائج ضروری محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی لازم است: اثاثیه معمولی و غیرلوکس.
• آذوقه موجود به قدر احتیاج محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی برای مدتی که عرفاً آذوقه ذخیره می شود.
• کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی برای اهل علم و تحقیق متناسب با شأن آنها.
• وسایل و ابزار کار کسبه، پیشه وران، کشاورزان و سایر اشخاص که برای امرار معاش ضروری آنها و افراد تحت تکفلشان لازم است: این مورد برای حفظ شغل و توانایی کسب درآمد محکوم علیه بسیار مهم است.
• تلفن مورد نیاز مدیون.
• مبلغی که در ضمن عقد اجاره به موجر پرداخت می شود: به شرطی که پرداخت اجاره بها بدون آن موجب عسر و حرج گردد و عین مستأجره مورد نیاز مدیون بوده و بالاتر از شأن او نباشد. (این شامل مبلغ ودیعه یا رهن مسکن استیجاری می شود.)
• مبلغ ودیعه مسکن در صورت رهن کامل یا اجاره توأم با رهن.

تشخیص مصادیق و کم و کیف مستثنیات دین با رعایت عرف و اوضاع و احوال فعلی شخص، با دادگاه مجری حکم است. در برخی موارد، دادگاه می تواند موضوع را به کارشناس ارجاع دهد.

۷. نحوه اجرای توقیف اموال توسط اجرای احکام و سرنوشت اموال

پس از ثبت درخواست توقیف اموال و ارجاع آن به واحد اجرای احکام، فرآیند اجرایی آغاز می شود که شامل چندین مرحله کلیدی است. این مراحل تضمین می کنند که توقیف و استیفای محکوم به به صورت قانونی و عادلانه انجام شود.

۷.۱. شناسایی اموال

اولین گام پس از بررسی درخواست، شناسایی اموال محکوم علیه است. در این مرحله، اجرای احکام به تقاضای محکوم له، از مراجع مختلف استعلام می کند:

• اداره ثبت اسناد و املاک: برای کشف املاک ثبت شده به نام محکوم علیه.
• پلیس راهور: برای شناسایی وسایل نقلیه (خودرو، موتورسیکلت) متعلق به محکوم علیه.
• بانک مرکزی: برای اطلاع از کلیه حساب های بانکی و موجودی آن ها در سراسر کشور.
• سازمان بورس و اوراق بهادار: برای شناسایی سهام و اوراق مشارکت.
• ادارات کار و امور اجتماعی یا کارفرمایان: برای شناسایی حقوق و مزایای استخدامی.
• سازمان گمرک: برای شناسایی اموال وارداتی یا صادراتی به نام محکوم علیه.

در صورتی که محکوم له قبلاً اموالی را معرفی کرده باشد، اجرای احکام مستقیماً دستور توقیف آن را صادر می کند و همزمان نیز استعلام های عمومی را انجام می دهد.

۷.۲. توقیف اموال

پس از شناسایی اموال، دستور توقیف صادر می شود. نحوه توقیف بسته به نوع مال متفاوت است:

• توقیف سندی (برای ملک و خودرو): برای اموال غیرمنقول (ملک) و وسایل نقلیه، مراتب توقیف به اداره ثبت اسناد و املاک یا پلیس راهور اعلام می شود تا هرگونه نقل و انتقال یا معامله بر روی آن مال ممنوع شود.
• توقیف فیزیکی (برای خودرو و برخی اموال منقول): در برخی موارد، به ویژه در مورد خودرو، علاوه بر توقیف سندی، دستور توقیف فیزیکی نیز صادر می شود. در این صورت، خودرو توسط مأمورین انتظامی یا اجرای احکام توقیف و به پارکینگ منتقل می گردد.
• توقیف حساب بانکی: طی دستوری به بانک مرکزی یا بانک های مشخص، حساب های بانکی محکوم علیه تا میزان محکوم به و هزینه های اجرایی مسدود و توقیف می شود.
• توقیف حقوق و مزایا: در مورد حقوق و مزایای استخدامی، مراتب به کارفرمای محکوم علیه ابلاغ می شود تا بخشی از حقوق (معمولاً یک سوم یا یک چهارم) به صورت ماهانه کسر و به حساب اجرای احکام واریز شود.

۷.۳. ارزیابی و مزایده

پس از توقیف اموال، به ویژه اموالی که برای استیفای محکوم به باید به فروش برسند (مانند ملک یا خودرو)، نوبت به ارزیابی آنها می رسد. در این مرحله، کارشناس رسمی دادگستری (با هزینه محکوم له) ارزش روز مال توقیف شده را تعیین می کند. سپس، با رعایت تشریفات قانونی، مال از طریق مزایده عمومی به فروش می رسد. آگهی مزایده در روزنامه های کثیرالانتشار یا تابلوی اعلانات دادگستری منتشر می شود تا علاقه مندان بتوانند در آن شرکت کنند. قیمت پایه مزایده، بر اساس نظریه کارشناسی تعیین می شود و در صورت عدم وجود خریدار، ممکن است مزایده با کاهش قیمت تکرار شود.

۷.۴. پرداخت مطالبات

پس از اتمام مراحل مزایده و فروش اموال توقیف شده، وجوه حاصله به حساب اجرای احکام واریز می شود. در این مرحله، ابتدا هزینه های اجرایی (مانند نیم عشر دولتی، هزینه کارشناسی و…) کسر می شود و سپس محکوم به به محکوم له پرداخت می گردد. اگر مبلغ حاصل از فروش اموال بیش از میزان محکوم به و هزینه ها باشد، مازاد به محکوم علیه بازگردانده می شود. در صورتی که مبلغ حاصل از فروش کافی نباشد، محکوم له می تواند برای باقی مانده طلب خود، مجدداً درخواست شناسایی و توقیف اموال دیگر را داشته باشد یا در صورت احراز شرایط، درخواست اعمال ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی (جلب) را مطرح کند.

۸. نکات مهم حقوقی و اجرایی در مورد توقیف اموال

در کنار فرآیند اصلی توقیف اموال، نکات حقوقی و اجرایی متعددی وجود دارد که آگاهی از آن ها می تواند به محکوم له در پیگیری پرونده و به محکوم علیه در دفاع از حقوق خود کمک کند. این بخش به بررسی این نکات کلیدی می پردازد.

۸.۱. توقیف اموال بستگان درجه یک

قانون به صراحت بیان می کند که اموال بستگان درجه یک محکوم علیه (مانند همسر، فرزندان، پدر و مادر) قابل توقیف نیست. توقیف اموال تنها نسبت به دارایی هایی صورت می گیرد که به صورت قانونی و رسمی به نام خود محکوم علیه باشد. هرگونه ادعای محکوم له مبنی بر مالکیت صوری بستگان، نیازمند اثبات در دادگاه از طریق دعوای اثبات صوری بودن معامله یا انتقال به قصد فرار از دین است که فرآیندی جداگانه و پیچیده دارد.

۸.۲. هزینه های توقیف اموال

فرآیند توقیف اموال، مستلزم پرداخت هزینه هایی است که عمده آن عبارتند از:

• نیم عشر اجرایی: پنج درصد از مبلغ محکوم به که در پایان فرآیند اجرا و پس از وصول وجه از محکوم علیه، به نفع دولت وصول می شود. این هزینه در ابتدای امر از محکوم له دریافت نمی شود، اما پس از فروش اموال، از مبلغ حاصله کسر می گردد.
• هزینه دادرسی: مبلغی برای ثبت درخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی.
• هزینه کارشناسی: در صورتی که مال توقیف شده نیاز به ارزیابی داشته باشد، کارشناس رسمی دادگستری باید آن را ارزیابی کند که این هزینه نیز بر عهده محکوم له است و در نهایت از محکوم علیه قابل وصول است.
• هزینه های جانبی: مانند هزینه نگهداری خودرو در پارکینگ یا هزینه های مربوط به آگهی مزایده.

۸.۳. مدت زمان توقیف اموال

مدت زمان لازم برای توقیف و فروش اموال، به عوامل مختلفی بستگی دارد و نمی توان زمان دقیقی برای آن تعیین کرد. این عوامل عبارتند از:

• معرفی اموال: اگر محکوم له اموال مشخصی را معرفی کند، فرآیند شناسایی سریع تر خواهد بود.
• نوع مال: توقیف حساب بانکی معمولاً سریع تر از توقیف ملک است که نیاز به استعلام ثبتی و طی مراحل طولانی تری دارد.
• حجم پرونده های اجرای احکام: شلوغی و حجم کاری واحد اجرای احکام نیز می تواند بر سرعت رسیدگی تأثیر بگذارد.
• پیگیری محکوم له: پیگیری مستمر و منظم از سوی محکوم له می تواند به تسریع روند کمک کند.

۸.۴. اعتراض به توقیف اموال

محکوم علیه یا اشخاص ثالث ممکن است به توقیف اموال اعتراض کنند. دلایل عمده اعتراض شامل موارد زیر است:

• ادعای مستثنیات دین: محکوم علیه می تواند مدعی شود که مال توقیف شده، جزء مستثنیات دین اوست (مثلاً تنها منزل مسکونی اوست).
• ادعای مالکیت ثالث: شخص دیگری (ثالث) ممکن است مدعی شود که مال توقیف شده، متعلق به اوست و نه محکوم علیه. این اعتراض از طریق طرح دعوای اعتراض ثالث اجرایی در دادگاه پیگیری می شود.
• عدم رعایت تشریفات قانونی: اعتراض به عدم رعایت صحیح مراحل و تشریفات قانونی در فرآیند توقیف.

۸.۵. اگر اموالی یافت نشد، چه باید کرد؟

در صورتی که پس از استعلام های لازم، اموالی از محکوم علیه شناسایی نشود یا اموال شناسایی شده کفاف محکوم به را ندهد، محکوم له می تواند با احراز شرایط قانونی، درخواست اعمال ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی را مطرح کند. این ماده به دادگاه اجازه می دهد تا در صورت عدم امکان استیفای محکوم به از اموال و عدم اعسار محکوم علیه، نسبت به جلب و حبس او اقدام کند. البته حبس محکوم علیه دارای شرایط خاصی است و معمولاً به عنوان آخرین راهکار در نظر گرفته می شود و هدف آن صرفاً اعمال فشار برای پرداخت بدهی است.

۸.۶. نقش وکیل متخصص در توقیف اموال

پیچیدگی های قوانین و مقررات مربوط به توقیف اموال، و همچنین مراحل اداری و قضایی آن، اهمیت حضور یک وکیل متخصص را پررنگ می کند. وکیل می تواند:

• به درستی متن درخواست توقیف اموال را تنظیم کند.
• مدارک لازم را به صورت کامل و صحیح آماده کند.
• فرآیند شناسایی اموال را تسریع بخشد و از تمامی ظرفیت های قانونی برای استعلام استفاده کند.
• در صورت بروز اعتراض یا مشکلات حقوقی، به دفاع از حقوق موکل خود بپردازد.
• در تمامی مراحل اجرایی، پیگیر پرونده باشد و از تضییع حقوق موکل جلوگیری کند.

مشاوره با وکیل، به ویژه در پرونده های مالی پیچیده، می تواند نتایج بسیار مطلوب تری را به ارمغان آورد.

۸.۷. رفع توقیف اموال

توقیف اموال در شرایط زیر رفع می شود:

• پرداخت کامل محکوم به: اصلی ترین دلیل رفع توقیف، پرداخت کل مبلغ بدهی و هزینه های اجرایی توسط محکوم علیه است.
• رضایت محکوم له: محکوم له می تواند به هر دلیلی، از ادامه فرآیند توقیف منصرف شده و رضایت خود را اعلام کند.
• پذیرفته شدن اعسار محکوم علیه: در صورتی که محکوم علیه دعوای اعسار (عدم توانایی مالی برای پرداخت بدهی) را مطرح کرده و دادگاه آن را بپذیرد، توقیف اموال ممکن است رفع شود و حکم به تقسیط بدهی صادر گردد.
• اثبات مستثنیات دین: در صورت اعتراض محکوم علیه و اثبات اینکه مال توقیف شده جزء مستثنیات دین اوست، توقیف رفع خواهد شد.
• پذیرفته شدن اعتراض ثالث: اگر شخص ثالثی مالکیت خود را بر مال توقیف شده اثبات کند، توقیف از آن مال برداشته می شود.

با رفع توقیف، مال مورد نظر از حالت بازداشت خارج شده و محکوم علیه یا مالک واقعی می تواند مجدداً نسبت به آن دخل و تصرف کند.

۹. نتیجه گیری

فرآیند درخواست توقیف اموال از اجرای احکام، یکی از ابزارهای قدرتمند و مهم قانونی برای استیفای حقوق محکوم له است. این اقدام، که پس از صدور حکم قطعی و ابلاغ اجراییه و در صورت امتناع محکوم علیه از پرداخت بدهی صورت می گیرد، به محکوم له امکان می دهد تا از طریق قانونی، به دارایی های محکوم علیه دسترسی پیدا کند و مطالبات خود را وصول کند. درک دقیق از شرایط قانونی، مراحل اجرایی، مدارک مورد نیاز و همچنین شناخت اموال قابل توقیف و مستثنیات دین، برای هر دو طرف پرونده حیاتی است.

تنظیم یک متن درخواست توقیف اموال از اجرای احکام باید با دقت و جامعیت کافی انجام شود تا تمامی اطلاعات لازم برای شروع موفقیت آمیز فرآیند اجرایی را در بر بگیرد. عدم توجه به جزئیات می تواند منجر به تأخیر در رسیدگی یا حتی رد درخواست شود. به خاطر داشته باشید که این فرآیند ممکن است پیچیدگی های خاص خود را داشته باشد و مشاوره با یک وکیل متخصص در امور اجرایی، می تواند راهگشا باشد و شانس موفقیت شما را به طور قابل ملاحظه ای افزایش دهد. با پیگیری مستمر و آگاهی از حقوق و تکالیف خود، می توانید به بهترین نتیجه ممکن دست یابید و عدالت را جاری کنید.