چگونه از کسی شکایت کنیم

برای شکایت از فرد یا نهادی، ابتدا باید نوع شکایت (کیفری یا حقوقی) را مشخص کنید. سپس با ثبت نام در سامانه ثنا و تهیه مدارک لازم، به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده تا شکواییه یا دادخواست خود را تنظیم و ثبت کنید. مراحل بعدی شامل رسیدگی در دادسرا یا دادگاه، و در نهایت صدور حکم است.

احقاق حقوق فردی و اجتماعی، یکی از اساسی ترین ستون های یک جامعه قانون مدار است. در بسیاری از مواقع، افراد ممکن است با موقعیت هایی روبرو شوند که حقوقشان نقض شده یا جرمی علیه شان صورت گرفته است. در چنین شرایطی، آگاهی از فرآیندهای قانونی برای طرح شکایت و پیگیری آن، به شما این امکان را می دهد که با اطمینان و اثربخشی بیشتری حقوق خود را دنبال کنید. پیچیدگی های ظاهری نظام قضایی ممکن است در ابتدا کمی دلهره آور به نظر برسد، اما با یک راهنمای دقیق و گام به گام، می توانید مسیر شکایت خود را به درستی آغاز کرده و به سرانجام برسانید. در این مقاله، به صورت فنی و مرحله به مرحله به شما کمک می کنیم تا با انواع شکایت، مراجع صالح، مراحل اجرایی و مدارک مورد نیاز برای احقاق حق خود آشنا شوید.

درک مبانی شکایت: تفاوت ها و مراجع اصلی

اولین گام در فرآیند شکایت، شناخت نوع دعوا است. در نظام حقوقی ایران، دعاوی به دو دسته اصلی شکایت حقوقی و شکایت کیفری تقسیم می شوند که هر یک ماهیت، هدف و مراجع رسیدگی متفاوتی دارند. درک این تفاوت ها برای انتخاب مسیر صحیح و جلوگیری از اتلاف وقت و هزینه، ضروری است.

شکایت حقوقی چیست؟

شکایت حقوقی به دعاوی گفته می شود که در آن ها، یکی از حقوق قانونی افراد نقض شده است، اما لزوماً جرمی اتفاق نیفتاده است. هدف اصلی از طرح شکایت حقوقی، جبران خسارت، مطالبه حق یا الزام طرف مقابل به انجام تعهدی است. در این نوع دعاوی، تمرکز بر اختلافات میان اشخاص حقیقی یا حقوقی است و به دنبال مجازات نیست، بلکه بر بازگرداندن وضعیت به حالت پیشین یا جبران مالی تأکید دارد.

برخی از مثال های رایج شکایت حقوقی عبارتند از:

• مطالبه مهریه، نفقه یا اجرت المثل
• چک برگشتی یا سایر مطالبات مالی
• اختلافات ناشی از قراردادها (مانند فسخ قرارداد، عدم ایفای تعهد)
• تخلیه ملک اجاره ای یا اختلافات مربوط به مالکیت
• دعاوی تقسیم ترکه یا ارث

مراجع رسیدگی به دعاوی حقوقی شامل دادگاه های حقوقی و در برخی موارد، شوراهای حل اختلاف هستند. شوراهای حل اختلاف برای دعاوی با مبالغ مشخص (مثلاً تا بیست میلیون تومان) و برخی دعاوی غیرمالی خاص، صلاحیت رسیدگی دارند و نقش مهمی در ایجاد صلح و سازش ایفا می کنند.

شکایت کیفری چیست؟

شکایت کیفری زمانی مطرح می شود که یک عمل مجرمانه صورت گرفته باشد. در این حالت، هدف اصلی، مجازات مجرم و برقراری نظم عمومی است. اعمالی که در قانون مجازات اسلامی جرم تلقی شده اند (مانند سرقت، ضرب و جرح، کلاهبرداری، توهین، خیانت در امانت)، موضوع شکایت کیفری قرار می گیرند. در این دعاوی، علاوه بر احقاق حق شاکی خصوصی، جنبه عمومی جرم و لزوم اجرای عدالت و تنبیه مجرم نیز مد نظر است.

برخی از مثال های رایج شکایت کیفری عبارتند از:

• سرقت، کلاهبرداری و اختلاس
• ضرب و جرح، توهین و افترا
• خیانت در امانت و سوءاستفاده از موقعیت
• جرائم رایانه ای و سایبری (مانند هک، نشر اکاذیب در فضای مجازی)
• قاچاق کالا یا ارز

مراجع اصلی رسیدگی به دعاوی کیفری، دادسراها و دادگاه های کیفری هستند. دادسراها وظیفه تحقیقات مقدماتی را بر عهده دارند و پس از تکمیل تحقیقات، پرونده را برای صدور حکم به دادگاه کیفری (یک یا دو) ارسال می کنند.

جدول مقایسه ای: تفاوت های کلیدی شکایت حقوقی و کیفری

برای درک بهتر تفاوت های این دو نوع شکایت، جدول زیر به صورت خلاصه به مقایسه جنبه های اصلی آن ها می پردازد:

ویژگی	شکایت حقوقی	شکایت کیفری
ماهیت دعوا	نقض حقوق افراد (بدون لزوم ارتکاب جرم)	ارتکاب عمل مجرمانه (جرم)
هدف اصلی	جبران خسارت، مطالبه حق، ایفای تعهد	مجازات مجرم، برقراری نظم عمومی
مراجع رسیدگی	دادگاه های حقوقی، شورای حل اختلاف	دادسراها (تحقیقات مقدماتی)، دادگاه های کیفری (یک و دو)
عنوان طرفین	خواهان و خوانده	شاکی و متشاکی (متهم)
سند اولیه	دادخواست (فرم مخصوص)	شکوائیه (بدون فرم مخصوص)
عواقب احتمالی	صدور حکم به نفع یا علیه خواهان، جبران مالی	صدور حکم برائت یا محکومیت به مجازات (حبس، جزای نقدی و…)

اقدامات اولیه و مشترک برای ثبت هر نوع شکایت

پیش از ورود به جزئیات مراحل شکایت حقوقی و کیفری، لازم است با اقدامات اولیه و مشترکی آشنا شوید که برای هر دو نوع شکایت ضروری هستند. این اقدامات، پایه و اساس فرآیند قضایی نوین در ایران را تشکیل می دهند.

ثبت نام در سامانه ثنا و احراز هویت

سامانه ثنا (سامانه ثبت نام الکترونیک قضایی) مهم ترین و اولین گام برای ورود به هرگونه فرآیند قضایی در کشور است. این سامانه پل ارتباطی میان افراد و قوه قضائیه بوده و تمامی ابلاغیه ها، اوراق قضایی و اطلاعات پرونده از طریق آن به شما اطلاع رسانی می شود. بدون ثبت نام در این سامانه، امکان پیگیری شکایت و دریافت ابلاغیه های دادگاه وجود نخواهد داشت.

برای ثبت نام در سامانه ثنا، می توانید به دو روش زیر اقدام کنید:

1. ثبت نام حضوری: به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی در سراسر کشور مراجعه کرده و با ارائه مدارک هویتی (کارت ملی و شناسنامه)، مراحل ثبت نام و احراز هویت را انجام دهید. در این روش، کارشناسان دفتر خدمات قضایی به شما کمک می کنند تا ثبت نام را تکمیل کرده و نام کاربری و رمز عبور خود را دریافت کنید.
2. ثبت نام غیرحضوری: ابتدا به سایت عدل ایران (www.adliran.ir) مراجعه و بخش ثبت نام الکترونیک قضایی را انتخاب کنید. اطلاعات اولیه را وارد کرده و سپس برای احراز هویت نهایی، می توانید به صورت آنلاین (از طریق نرم افزارهای احراز هویت) یا با مراجعه حضوری به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، احراز هویت خود را تکمیل کنید.

دریافت نام کاربری و رمز عبور سامانه ثنا پس از احراز هویت، بسیار حیاتی است. این اطلاعات را در جای امن نگهداری کنید؛ زیرا تمامی مکاتبات و ابلاغیه های قضایی به صورت الکترونیکی از طریق این سامانه ارسال می شود و شما با ورود به آن می توانید از وضعیت پرونده خود مطلع شوید.

مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

پس از ثبت نام در سامانه ثنا، دفاتر خدمات الکترونیک قضایی نقطه ورود شما به فرآیند قضایی هستند. این دفاتر، مراکزی تحت نظارت قوه قضائیه هستند که وظیفه ثبت رسمی شکوائیه ها، دادخواست ها و سایر اوراق قضایی را بر عهده دارند.

خدمات اصلی این دفاتر عبارتند از:

• تنظیم و ثبت شکوائیه یا دادخواست: کارشناسان این دفاتر می توانند در تنظیم صحیح مستندات اولیه شکایت (شکوائیه یا دادخواست) بر اساس اطلاعات و مدارک شما کمک کنند. این کار تضمین می کند که شکایت شما با رعایت تشریفات قانونی و به شکل صحیح ثبت شود.
• ارسال مستندات به مراجع قضایی: پس از ثبت، این دفاتر مسئول ارسال الکترونیکی شکوائیه یا دادخواست شما به دادسرا یا دادگاه صالح هستند.
• مشاوره اولیه: در برخی موارد، این دفاتر می توانند مشاوره های اولیه حقوقی در خصوص نوع شکایت و مدارک مورد نیاز را ارائه دهند، هرچند برای مشاوره های تخصصی تر، مراجعه به وکیل توصیه می شود.
• پرداخت هزینه های دادرسی: پرداخت هزینه های مربوط به شکایت و دادرسی نیز از طریق همین دفاتر انجام می شود.

راهنمای گام به گام شکایت کیفری

اگر جرمی علیه شما رخ داده است، باید مسیر شکایت کیفری را در پیش بگیرید. این مسیر از چند مرحله اصلی تشکیل شده که هر یک از اهمیت خاصی برخوردارند.

تهیه و تنظیم شکوائیه

شکوائیه، سند اولیه برای طرح شکایت کیفری است. برخلاف دادخواست حقوقی که فرم مخصوص دارد، برای شکوائیه لزوماً فرم از پیش تعیین شده ای وجود ندارد و می توانید آن را در یک برگ معمولی نیز تنظیم کنید. با این حال، رعایت دقت در محتوا و اطلاعات مندرج در آن بسیار مهم است. برای تنظیم صحیح شکوائیه می توانید از کمک کارشناسان دفاتر خدمات الکترونیک قضایی استفاده کنید.

اطلاعات ضروری که باید در شکوائیه قید شود، شامل موارد زیر است:

• مشخصات کامل شاکی: نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، شماره شناسنامه، تاریخ تولد، نشانی دقیق و شماره تماس.
• مشخصات کامل متشاکی (متهم): در صورت اطلاع، مشخصات دقیق فردی که از او شکایت دارید (نام، نام خانوادگی، نشانی). در صورتی که مشخصات کامل را نمی دانید، اطلاعاتی که به شناسایی او کمک می کند (مثلاً نام مستعار، محل کار، مشخصات ظاهری) را قید کنید.
• موضوع جرم: دقیقاً نوع جرمی که رخ داده است (مثلاً سرقت، ضرب و جرح، کلاهبرداری).
• تاریخ و محل وقوع جرم: زمان و مکان دقیق یا حدودی که جرم اتفاق افتاده است.
• ادله اثبات جرم: هرگونه مدرک، سند، شاهد، عکس، فیلم، پیامک، فایل صوتی یا هر دلیلی که ادعای شما را ثابت می کند.
• شرح کامل واقعه: شرحی دقیق، واضح و بدون ابهام از چگونگی وقوع جرم، به ترتیب زمانی و با جزئیات لازم.
• خسارات وارده: در صورت وارد شدن خسارت مادی یا معنوی، میزان و چگونگی آن را توضیح دهید.

تقدیم شکوائیه به مراجع صالح

پس از تنظیم شکوائیه، نوبت به تقدیم آن به مرجع صالح می رسد. این مراجع عمدتاً دادسرا، کلانتری و در موارد خاص، پلیس فتا هستند:

1. دادسرا: مرجع اصلی برای طرح شکایت کیفری، دادسرا است. شکوائیه شما از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به دادسرای محل وقوع جرم ارسال می شود. دادسراها بر اساس صلاحیت محلی (محل وقوع جرم) و صلاحیت ذاتی (نوع جرم) مسئول رسیدگی هستند.
2. کلانتری: کلانتری ها به عنوان ضابط قضایی، وظیفه دریافت گزارش اولیه جرائم مشهود و غیرمشهود را دارند. می توانید شکایت خود را ابتدا در کلانتری محل وقوع جرم مطرح کنید. کلانتری ها گزارش اولیه را ثبت کرده و سپس پرونده را برای ادامه تحقیقات به دادسرا ارجاع می دهند. مراجعه به کلانتری می تواند در جمع آوری سریع تر ادله و جلوگیری از محو شدن آثار جرم مؤثر باشد.
3. پلیس فتا: برای جرائم سایبری و رایانه ای (مانند کلاهبرداری اینترنتی، انتشار تصاویر خصوصی، فیشینگ، توهین در شبکه های اجتماعی)، مرجع تخصصی رسیدگی، پلیس فتا است. می توانید با مراجعه حضوری به دفاتر پلیس فتا، تلفنی (شماره ۰۹۶۳۸۰) یا از طریق سایت پلیس فتا شکایت خود را مطرح کنید. پلیس فتا نیز پس از تحقیقات اولیه، پرونده را به دادسرای مربوطه (دادسراهای جرائم رایانه ای) ارسال می کند.

مرحله تحقیقات مقدماتی در دادسرا

پس از تقدیم شکوائیه، پرونده وارد مرحله تحقیقات مقدماتی در دادسرا می شود. در این مرحله، دادستان، بازپرس یا دادیار مسئول کشف جرم، جمع آوری ادله و تشخیص اینکه آیا جرمی رخ داده و متهم کیست، هستند.

مراحل اصلی تحقیقات مقدماتی عبارتند از:

• احضار و استماع اظهارات: شاکی، متهم (در صورت شناسایی) و شهود احضار شده و اظهارات آن ها استماع می شود.
• جمع آوری ادله: بازپرس یا دادیار می تواند از مراجع مختلف (مانند پزشکی قانونی برای بررسی آثار جراحت، کارشناسی برای بررسی اسناد، نیروی انتظامی برای تحقیقات محلی) استعلام کرده یا دستورات لازم را برای جمع آوری مستندات صادر کند.
• انواع دادسراها: برخی دادسراها به صورت تخصصی به جرائم خاصی رسیدگی می کنند، مانند دادسرای ارشاد، دادسرای اطفال و نوجوانان، دادسرای ویژه روحانیت، و دادسرای جرائم رایانه ای. پرونده شما به دادسرای صالح ارسال خواهد شد.

در پایان تحقیقات مقدماتی، دادسرا یکی از تصمیمات زیر را اتخاذ می کند:

• قرار منع تعقیب: اگر دلایل کافی برای اثبات وقوع جرم یا انتساب آن به متهم وجود نداشته باشد، این قرار صادر می شود.
• قرار موقوفی تعقیب: اگر به دلایل قانونی (مانند فوت متهم، گذشت شاکی در جرائم قابل گذشت، شمول مرور زمان) ادامه رسیدگی ممکن نباشد.
• قرار جلب به دادرسی (با صدور کیفرخواست): اگر دادسرا وقوع جرم و انتساب آن به متهم را محرز بداند، قرار جلب به دادرسی صادر و سپس دادستان کیفرخواست را تنظیم می کند. کیفرخواست سندی است که در آن، جرم، دلایل اتهام و درخواست مجازات متهم قید شده و پرونده برای صدور رأی به دادگاه کیفری صالح ارسال می شود.

رسیدگی در دادگاه کیفری

پس از صدور کیفرخواست توسط دادسرا، پرونده برای رسیدگی ماهوی و صدور رأی به دادگاه کیفری یک یا دادگاه کیفری دو ارسال می شود. دادگاه کیفری یک به جرائم سنگین تر (مانند قتل، محاربه) و دادگاه کیفری دو به سایر جرائم رسیدگی می کند.

مراحل رسیدگی در دادگاه کیفری عبارتند از:

• تعیین وقت رسیدگی: دادگاه وقت جلسه دادرسی را تعیین کرده و به طرفین ابلاغ می کند.
• برگزاری جلسه دادرسی: در این جلسه، شاکی، متهم و وکلای آن ها حضور پیدا کرده و به دفاع از خود یا ارائه مستندات می پردازند. قاضی با استماع اظهارات و بررسی ادله، به حقیقت یابی می پردازد.
• صدور رأی (دادنامه): پس از اتمام رسیدگی، دادگاه رأی خود را صادر می کند. این رأی (دادنامه) شامل مشخصات طرفین، موضوع جرم، دلایل و مستندات دادگاه و نتیجه نهایی (برائت یا محکومیت) خواهد بود. در صورت محکومیت، نوع و میزان مجازات نیز در دادنامه مشخص می شود.

روند قضایی، به خصوص در دعاوی کیفری، می تواند پیچیده و زمان بر باشد. صبر، پیگیری مداوم و جمع آوری دقیق مدارک، از عوامل کلیدی موفقیت در این مسیر هستند.

مرحله تجدیدنظر و فرجام خواهی

در صورتی که یکی از طرفین (شاکی یا محکوم علیه) به رأی صادره از دادگاه کیفری اعتراض داشته باشد، حق اعتراض و تجدیدنظرخواهی برای او محفوظ است.

• تجدیدنظرخواهی: مهلت قانونی برای تجدیدنظرخواهی، ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رأی است. مرجع رسیدگی به اعتراض، دادگاه تجدیدنظر استان است که پرونده را مجدداً بررسی کرده و رأی دادگاه بدوی را تأیید، نقض یا اصلاح می کند.
• فرجام خواهی: در مورد برخی جرائم سنگین تر یا در موارد خاص، امکان فرجام خواهی در دیوان عالی کشور وجود دارد. دیوان عالی کشور به ماهیت دعوا رسیدگی نمی کند، بلکه صرفاً از جهت رعایت تشریفات قانونی و مطابقت رأی با شرع و قانون، آن را بررسی می نماید.

راهنمای گام به گام شکایت حقوقی

شکایت حقوقی در مقایسه با شکایت کیفری، دارای تشریفات و مراحل کمی متفاوت است که در ادامه به تفصیل توضیح داده می شود.

تهیه و تنظیم دادخواست

برای طرح شکایت حقوقی، باید از فرم های مخصوص دادخواست که توسط قوه قضائیه ارائه می شود، استفاده کنید. این فرم ها را می توانید از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی تهیه کنید. دقت در تکمیل این فرم ها بسیار مهم است؛ زیرا نقص در دادخواست می تواند منجر به رد آن یا تأخیر در رسیدگی شود.

اطلاعات ضروری که باید در دادخواست قید شود، عبارتند از:

• خواهان: مشخصات کامل فردی که دعوا را مطرح می کند (شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، نشانی).
• خوانده: مشخصات کامل فردی که دعوا علیه او مطرح می شود.
• خواسته: موضوع اصلی دعوا و آنچه خواهان از خوانده مطالبه می کند. خواسته باید به صورت دقیق و مشخص بیان شود (مثلاً مطالبه وجه چک به مبلغ … ریال).
• دلایل و مستندات: تمامی مدارک و شواهدی که ادعای شما را اثبات می کنند (مانند قراردادها، چک، فاکتور، سند مالکیت، شهادت شهود).
• شرح دعوا: توضیحی کامل و واضح از اتفاقی که منجر به طرح دعوا شده است.
• تعیین ارزش خواسته: در دعاوی مالی، باید مبلغ دقیق خواسته به ریال مشخص شود؛ زیرا هزینه های دادرسی بر اساس آن محاسبه می گردد.

پرداخت هزینه دادرسی

در دعاوی حقوقی، پرداخت هزینه دادرسی الزامی است. این هزینه ها بر اساس نوع دعوا (مالی یا غیرمالی)، ارزش خواسته و مرحله رسیدگی (بدوی، تجدیدنظر یا فرجام خواهی) تعیین می شوند. در صورت عدم پرداخت هزینه دادرسی، دادخواست شما مورد رسیدگی قرار نخواهد گرفت.

نکات مهم:

• دعاوی مالی: هزینه ها درصدی از ارزش خواسته است و در مراحل مختلف دادرسی متفاوت خواهد بود.
• دعاوی غیرمالی: برای این دعاوی، مبلغ ثابت و مشخصی به عنوان هزینه دادرسی تعیین شده است.
• اعسار از پرداخت هزینه دادرسی: اگر توانایی پرداخت هزینه های دادرسی را ندارید، می توانید درخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را مطرح کنید. در صورت اثبات اعسار، از پرداخت این هزینه ها معاف می شوید.

ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و ارسال به دادگاه

پس از تنظیم دادخواست و پرداخت هزینه های مربوطه، باید آن را به همراه مدارک پیوست، در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت کنید. این دفاتر، دادخواست شما را به دادگاه صالح (بر اساس صلاحیت محلی و ذاتی) ارسال می کنند.

• صلاحیت محلی: معمولاً دادگاه محل اقامت خوانده یا محل وقوع قرارداد/مال غیرمنقول صلاحیت رسیدگی دارد.
• صلاحیت ذاتی: تعیین می کند که کدام نوع دادگاه (مثلاً دادگاه حقوقی، شورای حل اختلاف) صلاحیت رسیدگی به موضوع را دارد.

ابلاغ دادخواست به خوانده و تعیین وقت رسیدگی

پس از ثبت دادخواست و ارسال آن به دادگاه، دادگاه نسبت به ابلاغ دادخواست به خوانده از طریق سامانه ثنا اقدام می کند. خوانده پس از دریافت ابلاغیه، مهلت قانونی (معمولاً ۳۰ روز) دارد تا لایحه دفاعیه خود را تنظیم و به دادگاه ارائه دهد. سپس دادگاه وقت جلسه رسیدگی را تعیین و به طرفین ابلاغ می کند.

رسیدگی در دادگاه حقوقی یا شورای حل اختلاف

پرونده شما در یکی از این دو مرجع مورد رسیدگی قرار می گیرد:

• شورای حل اختلاف: همانطور که قبلاً اشاره شد، شوراها در برخی دعاوی مالی با مبلغ کم و دعاوی غیرمالی خاص، صلاحیت رسیدگی و صدور حکم را دارند. همچنین، در بسیاری از دعاوی، دادگاه طرفین را ابتدا به شورا ارجاع می دهد تا برای صلح و سازش تلاش کنند.
• دادگاه حقوقی: در مواردی که صلاحیت شورای حل اختلاف وجود ندارد یا صلح و سازش حاصل نشده است، پرونده در دادگاه حقوقی رسیدگی می شود. در جلسات دادرسی، طرفین می توانند ادله خود را ارائه کرده، شهود معرفی کنند و از خود دفاع نمایند. قاضی با بررسی مستندات و اظهارات طرفین، اقدام به صدور حکم (دادنامه) می کند.

اعتراض به حکم و اجرای حکم

در صورت عدم رضایت از حکم صادره، حق اعتراض به شما داده شده است:

• واخواهی: اگر حکم به صورت غیابی (بدون حضور خوانده) صادر شده باشد، خوانده می تواند ظرف مهلت قانونی (۲۰ روز) درخواست واخواهی کند تا پرونده مجدداً در همان دادگاه رسیدگی شود.
• تجدیدنظرخواهی: هر یک از طرفین می توانند ظرف مهلت قانونی (۲۰ روز) نسبت به حکم دادگاه بدوی، درخواست تجدیدنظرخواهی در دادگاه تجدیدنظر استان را مطرح کنند.
• فرجام خواهی: در موارد خاص و برای احکام معین، امکان فرجام خواهی در دیوان عالی کشور نیز وجود دارد.

پس از قطعی شدن حکم (یعنی اتمام مراحل اعتراض یا انقضای مهلت های قانونی اعتراض)، حکم وارد مرحله اجرا می شود. خواهان می تواند با مراجعه به واحد اجرای احکام دادگستری، درخواست اجرای حکم را مطرح کند. این مرحله می تواند شامل توقیف اموال، وصول مطالبات یا انجام تعهدات باشد.

مدارک ضروری برای شکایت

جمع آوری و ارائه دقیق مدارک، ستون فقرات هر شکایت حقوقی یا کیفری است. نقص در مدارک می تواند فرآیند را طولانی یا حتی منجر به رد شکایت شما شود. مدارک مورد نیاز بسته به نوع شکایت متفاوت است، اما در اینجا به مدارک اصلی و مشترک اشاره می شود:

مدارک هویتی

این مدارک برای احراز هویت شما و طرف مقابل (در صورت شناسایی) ضروری هستند:

• اصل و کپی شناسنامه شاکی (و در صورت امکان متشاکی/خوانده)
• اصل و کپی کارت ملی شاکی (و در صورت امکان متشاکی/خوانده)
• کارت بانکی: برای پرداخت هزینه های دادرسی و سایر هزینه های مربوط به شکایت.

مدارک شواهد و مستندات

این بخش شامل هر چیزی است که می تواند ادعای شما را ثابت کند:

• قراردادها، نامه ها، فاکتورها، رسیدهای بانکی و اسناد مالی: هرگونه سند کتبی که نشان دهنده تعهد، معامله یا پرداخت وجه باشد.
• عکس، فیلم، فایل صوتی، اسکرین شات: برای اثبات وقوع جرم یا تخلف، به خصوص در جرائم سایبری.
• شهادت شهود: در صورت وجود شاهد، مشخصات کامل (نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، نشانی) آن ها را قید کنید.
• گزارش پزشکی قانونی: در جرائمی مانند ضرب و جرح که صدمات جسمی وارد شده است.
• گزارش نیروی انتظامی یا کلانتری: اگر قبلاً به کلانتری مراجعه کرده اید و گزارشی ثبت شده است.
• پیامک ها، ایمیل ها یا مکالمات ثبت شده: در صورت ارتباط محتوای آن ها با موضوع شکایت.

مدارک قانونی

این دسته از مدارک شامل اسنادی است که وضعیت حقوقی خاصی را تأیید می کند:

• وکالت نامه: در صورتی که از وکیل استفاده می کنید.
• سند مالکیت: در دعاوی مربوط به ملک.
• احکام و قرارهای قضایی قبلی: اگر پرونده قبلی مرتبطی وجود داشته است.
• گواهی حصر وراثت: در دعاوی ارثی.

هزینه های شکایت (تعرفه های ۱۴۰۳ و نکات مهم)

هزینه های دادرسی یکی از بخش های مهم و اجتناب ناپذیر در فرآیند شکایت است. این هزینه ها بسته به نوع دعوا (حقوقی یا کیفری)، ماهیت مالی یا غیرمالی بودن آن، و مرحله رسیدگی، متفاوت خواهد بود. آشنایی با این تعرفه ها به شما کمک می کند تا برآورد درستی از هزینه های پیش رو داشته باشید. لازم به ذکر است که این تعرفه ها بر اساس بخشنامه های سال ۱۴۰۳ ریاست محترم قوه قضائیه تنظیم شده اند و ممکن است در آینده تغییر کنند.

جدول هزینه های دادرسی امور حقوقی

عنوان هزینه	تعرفه سال ۱۴۰۳ (ریال)
بهای اوراق دادخواست، اظهارنامه و برگ اجراییه دادگاه ها (برای هر برگ)	۲۰,۰۰۰
هزینه دادرسی دعاوی مالی در مرحله بدوی تا مبلغ ۲۰۰ میلیون ریال	۲.۵ درصد ارزش خواسته
هزینه دادرسی دعاوی مالی در مرحله بدوی بیش از ۲۰۰ میلیون ریال	۳.۵ درصد ارزش خواسته
هزینه دادرسی دعاوی مالی در مرحله تجدیدنظر و واخواهی	۴.۵ درصد محکوم به
هزینه دادرسی دعاوی مالی در مرحله فرجام خواهی و اعاده دادرسی و اعتراض ثالث	۵.۵ درصد محکوم به
هزینه دادرسی در صورتی که قیمت خواسته در دعاوی مالی در موقع دادخواست مشخص نباشد	۱,۵۰۰,۰۰۰
هزینه دادرسی در دعاوی غیرمالی، درخواست تأمین دلیل و تأمین خواسته (بسته به نوع دعوی)	از ۴۰۰,۰۰۰ تا ۱,۵۰۰,۰۰۰
هزینه درخواست تصویر از اوراق پرونده (برای هر برگ)	۵۰,۰۰۰
هزینه اعتراض و درخواست تجدیدنظر از قرارهای قابل تجدیدنظر در دادگاه و دیوان عالی کشور	۳۰۰,۰۰۰
هزینه تطبیق اوراق با اصل آن ها در دفاتر دادگاه ها و سایر مراجع قضایی (برای هر برگ)	۱۵,۰۰۰
هزینه صدور گواهی از دفاتر مراجع قضایی	۵۰,۰۰۰
هزینه ابلاغ اظهارنامه و واخواست نامه (در هر مورد)	۱۰۰,۰۰۰
هزینه درخواست اجرای ماده ۴۷۷ قانون آیین دادرسی کیفری	۳۰۰,۰۰۰

جدول هزینه های دادرسی امور کیفری

عنوان هزینه	تعرفه سال ۱۴۰۳ (ریال)
هزینه تقدیم شکایت کیفری	۱۰۰,۰۰۰ (افراد ناتوان مالی با تشخیص دادستان یا رئیس حوزه قضایی از پرداخت این هزینه معاف هستند.)
هزینه دادرسی در مرحله تجدیدنظر از احکام کیفری	۳۰۰,۰۰۰
هزینه اعتراض به قرارهای قابل اعتراض دادسرا	۲۰۰,۰۰۰
هزینه اعاده دادرسی کیفری در دیوان عالی کشور	۵۰۰,۰۰۰
هزینه درخواست اجرای ماده ۴۷۷ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲	۳۰۰,۰۰۰
تقدیم شکایت به دادسرای انتظامی قضات	۳۰۰,۰۰۰

نکات مهم در مورد هزینه ها

• امکان اعسار: همانطور که قبلاً اشاره شد، در دعاوی حقوقی، اگر فردی توانایی پرداخت هزینه دادرسی را نداشته باشد، می تواند درخواست اعسار کند.
• تفاوت هزینه ها: هزینه ها در مراحل مختلف (بدوی، تجدیدنظر، فرجام خواهی) متفاوت هستند.
• هزینه های جانبی: علاوه بر هزینه های دادرسی، ممکن است هزینه های جانبی دیگری نیز مانند هزینه کارشناسی، حق الوکاله وکیل (در صورت استفاده)، یا هزینه ایاب و ذهاب برای شما پیش بیاید.
• استعلام تعرفه های به روز: تعرفه های قضایی ممکن است هر ساله تغییر کنند. همواره توصیه می شود قبل از اقدام، آخرین تعرفه های مصوب را از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا سایت قوه قضائیه استعلام بگیرید.

نکات مهم و توصیه های پایانی

مسیر شکایت قضایی می تواند طولانی و چالش برانگیز باشد. با رعایت نکات و توصیه های زیر می توانید این مسیر را با آگاهی و اثربخشی بیشتری طی کنید:

مشاوره با وکیل

به خصوص در دعاوی پیچیده یا مواردی که با جنبه های حقوقی ناآشنا هستید، مشاوره با وکیل پایه یک دادگستری اهمیت حیاتی دارد. یک وکیل مجرب می تواند:

• نوع شکایت شما را به درستی تشخیص دهد (حقوقی یا کیفری).
• در تنظیم دقیق شکوائیه یا دادخواست به شما کمک کند.
• مدارک لازم را به شما گوشزد کرده و در جمع آوری آن ها راهنمایی کند.
• در جلسات دادگاه از شما دفاع کرده و بهترین استراتژی را پیاده کند.
• شما را از حقوق قانونی و مهلت های اعتراض مطلع سازد.

هرچند استخدام وکیل هزینه هایی دارد، اما در بسیاری از موارد، از اتلاف وقت، هزینه بیشتر و تضعیف موقعیت حقوقی شما جلوگیری می کند.

جمع آوری دقیق مدارک

همواره بر اهمیت جمع آوری و حفظ تمامی مستندات و شواهد تأکید می شود. از همان لحظه وقوع اتفاق، هرگونه مدرکی که به نظرتان می تواند به پرونده کمک کند (مانند عکس، فیلم، پیامک، ایمیل، رسید، قرارداد) را نگهداری و بایگانی کنید. این مدارک باید از ابتدا به صورت منظم ارائه شوند تا اعتبار شکایت شما را افزایش دهند.

صبر و پیگیری

فرآیند قضایی اغلب زمان بر است. پرونده ها ممکن است ماه ها یا حتی سال ها به طول بینجامند. صبر و پیگیری مداوم، اما در عین حال منطقی، از شما انتظار می رود. به صورت دوره ای از طریق سامانه ثنا وضعیت پرونده خود را بررسی کنید و از مهلت های قانونی غافل نشوید.

امکان سازش و میانجیگری

در برخی دعاوی، به خصوص در شوراهای حل اختلاف، فرصت سازش و میانجیگری وجود دارد. این روش ها می توانند به حل و فصل دوستانه و سریع تر اختلافات، بدون نیاز به طی کردن کامل فرآیند طولانی دادگاه، کمک کنند. همواره این گزینه را مد نظر داشته باشید، چرا که ممکن است به نفع هر دو طرف باشد.

عواقب شکایت بدون دلیل کافی

پیش از طرح هرگونه شکایت، اطمینان حاصل کنید که دلایل و مستندات کافی برای اثبات ادعای خود دارید. طرح شکایت واهی یا افترا، علاوه بر اتلاف وقت خود و سیستم قضایی، می تواند منجر به عواقب قانونی برای شاکی شود و طرف مقابل حق طرح دعوای جبران خسارت یا افترا علیه شما را پیدا کند.

به روزرسانی اطلاعات

قوانین و تعرفه های قضایی ممکن است در طول زمان تغییر کنند. همواره تلاش کنید اطلاعات خود را به روز نگه دارید. برای این منظور می توانید از منابع معتبر حقوقی، سایت های رسمی قوه قضائیه یا مشاوره های وکیل استفاده کنید.

در این مقاله تلاش شد تا راهنمایی جامع و شفافی درباره مراحل شکایت حقوقی و کیفری در ایران ارائه شود. هدف اصلی، توانمندسازی شما برای احقاق حقوق خود با آگاهی کامل از فرآیندهای قانونی است. به یاد داشته باشید که در هر گام، دقت، مستندسازی قوی و در صورت لزوم، استفاده از مشاوره متخصصان حقوقی، می تواند به شما در رسیدن به نتیجه مطلوب یاری رساند. با حفظ آرامش و اعتماد به مسیر قانونی، می توانید از حقوق خود دفاع کنید.