معروف ترین آب انبارهای ایران

در بخش های وسیعی از فلات ایران به ویژه مناطق کویری و خشک دسترسی به آب شیرین همواره یکی از چالش های اصلی زندگی و توسعه تمدن بوده است. اقلیم کم بارش و پراکنش نامناسب زمانی و مکانی نزولات جوی نیاز به راهکارهای خلاقانه و مهندسی شده برای ذخیره سازی و مدیریت منابع آبی را ضروری می ساخت. در طول قرن ها ایرانیان باستان و مسلمان با تکیه بر دانش بومی و مهارت های معماری سازه های شگفت انگیزی را برای مقابله با این مشکل طراحی و اجرا کردند که «آب انبار» یکی از برجسته ترین آن هاست. این بناها نه تنها نیاز حیاتی مردم به آب شرب گوارا را در فصول گرم و خشک سال تأمین می کردند بلکه به عنصری کلیدی در بافت شهری و روستایی کنار مساجد کاروانسراها و مسیرهای تجاری تبدیل شدند. آشنایی با این سازه های تاریخی پنجره ای به سوی درک عمیق تر نبوغ مهندسی ایرانیان در مدیریت منابع در شرایط سخت اقلیمی و نیز جایگاه آب در فرهنگ و تمدن این سرزمین می گشاید. این نوشتار به معرفی این سازه های ارزشمند و برجسته ترین نمونه های آن در سراسر ایران می پردازد تا ابعاد مختلف این میراث ماندگار را روشن سازد.

آب انبار چیست؟

آب انبار که در نقاط مختلف ایران با نام هایی چون برکه حوض انبار مصنع منبع یا هود نیز شناخته می شود سازه ای عمدتاً زیرزمینی و سرپوشیده است که به منظور ذخیره سازی آب شیرین معمولاً آب باران یا سیلاب های فصلی برای استفاده در زمان کم آبی ساخته می شده است. این سازه ها در مناطقی با اقلیم خشک و نیمه خشک به ویژه در فلات مرکزی و جنوب ایران نقش حیاتی در تأمین آب شرب و گاه کشاورزی مردم ایفا می کردند. مخزن آب انبارها معمولاً در عمق زمین قرار می گرفت تا دمای آب در طول سال ثابت مانده و خنک بماند. پوشش سقف مخزن نیز به حفظ بهداشت آب و جلوگیری از تبخیر کمک می کرد. آب انبارها بخشی جدایی ناپذیر از زیرساخت های شهری و روستایی در مناطق کم آب بودند و دسترسی عمومی به آب را در فصول خشک سال ممکن می ساختند. این سازه ها نمونه ای برجسته از سازگاری انسان با محیط و بهره گیری هوشمندانه از منابع در دسترس هستند.

تاریخچه آب انبار

تاریخچه استفاده از مخازن ذخیره آب در ایران به هزاران سال پیش بازمی گردد و با تمدن های باستانی این سرزمین گره خورده است. شواهد باستان شناسی نشان می دهد که سازه هایی برای جمع آوری و نگهداری آب حتی پیش از دوران ایلامیان وجود داشته اند. یکی از قدیمی ترین نمونه ها در محوطه باستانی چغازنبیل مربوط به هزاره دوم قبل از میلاد کشف شده که نشان دهنده درک عمیق مردمان این دوره از اهمیت ذخیره سازی آب است. در دوران هخامنشیان و ساسانیان نیز با گسترش شهرها و نیاز به تأمین آب در مناطق مختلف ساخت آب انبارها رواج یافت. در دوران اسلامی به ویژه در دوره سلجوقیان ایلخانیان صفویان و قاجار با توجه به آموزه های دینی در خصوص اهمیت آب و احسان ساخت آب انبارها به یک اقدام خیرخواهانه تبدیل شد و تعداد زیادی آب انبار عمومی در شهرها روستاها و مسیرهای کاروانی احداث گردید. توسعه تکنیک های معماری استفاده از مصالح مقاوم و ابداع سیستم های تهویه و تصفیه نشان دهنده تکامل این سازه ها در طول تاریخ است و آب انبارها را به یکی از نمادهای معماری ایرانی تبدیل کرده است.

معماری آب انبار

معماری آب انبار در ایران متناسب با اقلیم مصالح بومی و نیازهای منطقه تنوع قابل توجهی دارد. با این حال اصول کلی طراحی و ساخت این سازه ها بر پایه دانش عمیق مهندسی هیدرولیک و شناخت ویژگی های مصالح بنایی بوده است. هدف اصلی در طراحی آب انبار ساخت مخزنی مقاوم بهداشتی و با قابلیت حفظ دمای آب در طول سال بوده است. استفاده از مصالحی چون ساروج (ملاتی مقاوم در برابر رطوبت) آجر و سنگ و نیز طراحی گنبدی یا طاقی برای پوشش مخزن از ویژگی های رایج در معماری آب انبارهاست. جانمایی آب انبارها در زیرزمین یا نیمه زیرزمین به منظور بهره گیری از دمای ثابت خاک برای خنک نگه داشتن آب صورت می گرفت. علاوه بر مخزن اصلی عناصر دیگری مانند پاشیر راه پله بادگیر و سردر ورودی نیز بخش های مهمی از معماری آب انبار را تشکیل می دهند که هر یک وظیفه خاصی را بر عهده دارند و در کنار هم عملکرد بهینه سازه را تضمین می کنند. تنوع در تعداد بادگیرها شکل مخازن و تزئینات سردرها جلوه ای از خلاقیت معماران ایرانی در ساخت این بناهای کاربردی و زیباست.

انواع آب انبارها

آب انبارها را می توان بر اساس معیارهای مختلفی دسته بندی کرد که مهم ترین آن ها شامل نوع دسترسی و شکل معماری است. از نظر دسترسی آب انبارها به دو دسته اصلی تقسیم می شوند: آب انبارهای عمومی و آب انبارهای خصوصی. آب انبارهای عمومی معمولاً در مراکز محلات کنار مساجد کاروانسراها و مسیرهای اصلی ساخته می شدند و برای استفاده عموم مردم بودند. این نوع آب انبارها اغلب دارای سردرهای ورودی مشخص و راه پله هایی برای دسترسی به پاشیر بودند. آب انبارهای خصوصی در داخل خانه ها یا مجموعه های شخصی ساخته می شدند و تنها مورد استفاده ساکنان آن مجموعه قرار می گرفتند. از نظر شکل معماری آب انبارها تنوع بیشتری دارند و می توان آن ها را به انواع گنبدی (با مخازن مدور یا چهارگوش و پوشش گنبدی رفیع) کنده شده در دل کوه (مانند برخی نمونه ها در مناطق کوهستانی) صلیبی (با پلان صلیبی شکل) و کشیده (با مخازن طویل) تقسیم کرد. همچنین آب انبارها از نظر تعداد بادگیر نیز متفاوت بوده و از یک تا هفت بادگیر متغیر هستند که این تنوع به اقلیم منطقه و نیاز به تهویه و خنک سازی آب بستگی داشته است.

اجزای آب انبار های ایران

آب انبارهای ایرانی هرچند در جزئیات و تزئینات متفاوتند اما از اجزای اصلی مشترکی تشکیل شده اند که هر یک نقش مهمی در عملکرد کلی سازه ایفا می کنند. این اجزا شامل مخزن اصلی برای ذخیره آب پاشیر به عنوان محل برداشت آب بادگیرها برای تهویه و خنک سازی راچینه یا راه پله برای دسترسی به تراز آب و سردر ورودی به عنوان نمای اصلی و راهنمای دسترسی هستند. این اجزا با دقت و مهارت خاصی طراحی و ساخته می شدند تا سازه در برابر فشارهای وارده از حجم آب نفوذ رطوبت و آلودگی مقاوم باشد و آب ذخیره شده در آن برای مدت طولانی سالم و خنک بماند. اتصال این اجزا به یکدیگر و نحوه عملکرد آن ها در کنار هم نشان دهنده دانش عمیق مهندسی و معماری سازندگان آب انبارهاست که توانسته اند با استفاده از مصالح و فنون سنتی سازه هایی پایدار و کارآمد خلق کنند.

مخزن آب

مخزن یا خزینه قلب تپنده آب انبار و اصلی ترین بخش آن است که وظیفه ذخیره حجم عظیمی از آب را بر عهده دارد. این بخش معمولاً در عمق زمین حفر می شد تا از نوسانات دمای محیط در امان بماند و آب در طول سال دمایی نسبتاً ثابت و خنک داشته باشد. شکل مخازن متفاوت بوده و بسته به منطقه و دوره ساخت می تواند چهارگوش مربع مستطیل یا استوانه ای (مدور) باشد. در مناطق کویری مخازن اغلب با پوشش گنبدی رفیع ساخته می شدند تا علاوه بر کاهش تبخیر فشار خاک را نیز تحمل کنند. دیواره ها و کف مخزن با استفاده از مصالحی بسیار مقاوم در برابر نفوذ آب مانند ساروج اندود می شد تا از هدر رفتن آب و آلودگی آن جلوگیری شود. حجم مخازن نیز متناسب با جمعیت منطقه و نیاز آبی آن متغیر بود و برخی آب انبارها قادر به ذخیره میلیون ها لیتر آب بودند.

پاشیر

پاشیر محلی است که مردم برای برداشت آب از آب انبار به آن مراجعه می کردند. این بخش در پایین ترین قسمت راه پله و معمولاً در نزدیکی کف مخزن قرار داشت تا امکان دسترسی به آب حتی زمانی که سطح آن پایین می آمد فراهم باشد. پاشیر اغلب به صورت یک فضای کوچک و سرپوشیده طراحی می شد که شیر برداشت آب (معمولاً از جنس برنج) در آن تعبیه شده بود. سکوهایی برای نشستن و قرار دادن ظروف آب و همچنین کانال هایی برای هدایت آب های اضافی یا ریخته شده به بیرون نیز در فضای پاشیر وجود داشت. تهویه پاشیر از طریق هواکش های کوچک در سقف یا ارتباط با راه پله و بادگیرها انجام می شد. طراحی پاشیر به گونه ای بود که برداشت آب بهداشتی و آسان باشد و از ورود آلودگی به داخل مخزن جلوگیری شود.

بادگیر

بادگیر یا خیشخان یکی از هوشمندانه ترین اجزای معماری آب انبارها به ویژه در مناطق گرم و خشک است. وظیفه اصلی بادگیر تهویه فضای داخلی آب انبار و کمک به خنک سازی آب از طریق تبخیر سطحی است. بادگیرها با جذب بادهای مطلوب منطقه و هدایت آن ها به داخل مخزن آب باعث ایجاد جریان هوا بر روی سطح آب می شدند. این جریان هوا علاوه بر تازه نگه داشتن هوای داخل با ایجاد تبخیر بر روی سطح آب دمای آن را کاهش می داد و به گوارا ماندن آب کمک می کرد. تعداد بادگیرها در آب انبارها متفاوت است و از یک تا هفت بادگیر متغیر است که این تعداد به اقلیم و میزان نیاز به تهویه بستگی دارد. جهت گیری بادگیرها نیز متناسب با جهت وزش بادهای غالب و خنک منطقه تعیین می شد و طراحی آن ها نشان دهنده دانش عمیق سازندگان از اقلیم محلی و اصول ترمودینامیک است.

راچینه یا راه پله

راچینه یا راه پله مسیری است که دسترسی از سطح زمین به فضای پاشیر و در نهایت به نزدیکی سطح آب در مخزن را فراهم می کند. با توجه به اینکه مخزن آب انبارها معمولاً در عمق زیادی ساخته می شد طول راه پله نیز متناسب با عمق مخزن متغیر بود و گاهی به ده ها پله می رسید. این راه پله ها اغلب باریک و با سقف کوتاه ساخته می شدند تا از گرم شدن هوای داخل جلوگیری شود. در برخی آب انبارهای بزرگ و عمومی ممکن بود دو یا چند راه پله برای تفکیک دسترسی افراد مختلف یا جلوگیری از ازدحام وجود داشته باشد. دیواره های راه پله با مصالح مقاوم اندود می شد و در برخی موارد سکوهایی برای استراحت در طول مسیر تعبیه می گردید. طراحی راه پله به گونه ای بود که دسترسی به پاشیر در هر شرایطی حتی زمانی که سطح آب بسیار پایین بود امکان پذیر باشد.

سردر ورودی

سردر ورودی نمای اصلی آب انبار از بیرون و نقطه آغازین دسترسی به آن است. این بخش نه تنها نقش کاربردی به عنوان ورودی راه پله را دارد بلکه غالباً با تزئینات معماری و کتیبه هایی همراه است که اطلاعات مهمی در مورد سازه ارائه می دهد. سردرها معمولاً شامل یک قاب یا جرز عمودی طاق یا کاربندی در قسمت بالا و گاهی سکوهایی در دو طرف برای نشستن رهگذران هستند. تزئینات سردرها می تواند شامل کاشی کاری آجرکاری مقرنس و حجاری باشد که نشان دهنده اهمیت و جایگاه آب انبار در بافت شهری یا روستایی است. کتیبه های موجود بر روی سردرها اغلب شامل تاریخ ساخت نام سازنده یا واقف آب انبار و گاه اشعار یا عبارات مذهبی است. سردر ورودی به عنوان یک عنصر شاخص معماری هویت آب انبار را مشخص کرده و آن را از سایر بناها متمایز می سازد.

آبگیری و بهداشت آب در آب انبارها

فرآیند آبگیری آب انبارها معمولاً در فصول پرآب سال به ویژه زمستان و اوایل بهار صورت می گرفت. آب مورد نیاز عمدتاً از طریق جمع آوری آب باران بر روی سطوح وسیع (مانند پشت بام ها یا محوطه های مشخص) هدایت سیلاب های فصلی یا انتقال آب از قنات ها و چشمه ها تأمین می شد. برای جلوگیری از ورود گل و لای و ناخالصی ها به مخزن سیستم هایی برای تصفیه اولیه آب در نظر گرفته می شد که شامل عبور آب از حوضچه های ته نشینی یا فیلترهای شنی بود. حفظ بهداشت و گوارایی آب در طولانی مدت یکی از چالش های اصلی بود. معماران و بهره برداران آب انبارها از روش های سنتی برای این منظور استفاده می کردند. تهویه مناسب توسط بادگیرها اضافه کردن موادی مانند آهک و نمک برای خاصیت گندزدایی (تولید کلر آزاد) استفاده از زغال برای بوگیری و جذب ناخالصی ها و گاهی رها کردن ماهی در مخزن برای کنترل باکتری ها و جلبک ها از جمله این تدابیر بودند. همچنین برخی منابع به استفاده از خشت در کف مخزن برای کمک به ته نشینی املاح اشاره کرده اند. این روش ها هرچند سنتی اما در حفظ کیفیت آب ذخیره شده بسیار مؤثر بودند.

مشهورترین آب انبارهای ایران

ایران با دارا بودن اقلیم های متنوع به ویژه مناطق خشک و کویری میزبان تعداد بی شماری آب انبار تاریخی در سراسر کشور است. این سازه ها که هر یک شاهکاری از مهندسی و معماری بومی محسوب می شوند در شهرها روستاها و مسیرهای ارتباطی پراکنده اند. در میان این گنجینه ارزشمند برخی آب انبارها به دلیل قدمت ابعاد ویژگی های خاص معماری یا موقعیت مکانی شهرت بیشتری دارند و به عنوان نمادهای تاریخی و گردشگری منطقه خود شناخته می شوند. از آب انبارهای عظیم و تک گنبدی قزوین و یزد گرفته تا برکه های وسیع و بدون سقف جنوب و سازه های زیبا و کاشی کاری شده اصفهان و شیراز هر یک داستانی از تلاش انسان برای غلبه بر کم آبی و خلق زیبایی در دل سختی ها را روایت می کنند. در ادامه به معرفی تعدادی از مشهورترین و برجسته ترین این سازه های آبی می پردازیم که بازدید از آن ها تجربه ای فراموش نشدنی از تاریخ فرهنگ و معماری ایران را ارائه می دهد.

آب انبار سردار بزرگ قزوین

آب انبار سردار بزرگ در شهر قزوین نمونه ای بی نظیر از آب انبارهای تک گنبدی و یکی از بزرگترین آب انبارهای مسقف در ایران و جهان است. این بنای باشکوه در دوره قاجاریه و در سال ۱۱۹۱ هجری شمسی به دستور دو برادر به نام های محمدحسن خان و محمدحسین خان سردار ساخته شد. گنبد عظیم و آجری این آب انبار با ارتفاع قابل توجه یکی از شاهکارهای معماری دوره قاجار محسوب می شود. مخزن آب انبار سردار بزرگ با گنجایش حدود سه هزار متر مکعب قادر به ذخیره حجم عظیمی از آب بوده است. دسترسی به پاشیر از طریق یک راه پله طولانی با ۵۰ پله امکان پذیر است. سردر ورودی آب انبار نیز با تزئینات آجری و کاشی کاری زیبایی خاصی دارد و در دو طرف آن سکوهایی برای نشستن تعبیه شده است. این آب انبار به دلیل ابعاد بزرگ معماری منحصر به فرد و قدمت تاریخی از مهم ترین جاذبه های گردشگری شهر قزوین به شمار می رود.

آب انبار های میدان امیر چخماق یزد

میدان تاریخی امیر چخماق در شهر یزد به دلیل اهمیت تاریخی و مذهبی محل قرارگیری چندین آب انبار مهم بوده است. در گذشته سه آب انبار معروف در این محدوده وجود داشت: آب انبار میدان آب انبار ستی فاطمه و آب انبار تکیه. آب انبار میدان که در مرکز میدان قرار داشت امروزه تخریب شده است. آب انبار ستی فاطمه بنایی تاریخی است که کاربری آن تغییر یافته و اکنون به عنوان زورخانه صاحب الزمان مورد استفاده قرار می گیرد و بازدیدکنندگان می توانند با ورود به آن با فضای سنتی زورخانه و ورزش باستانی آشنا شوند. آب انبار تکیه نیز امروزه به موزه آب یزد تبدیل شده و اطلاعات ارزشمندی در خصوص تاریخچه و معماری سازه های آبی یزد ارائه می دهد. هرچند این آب انبارها دیگر به منظور ذخیره آب استفاده نمی شوند اما به عنوان بخشی از مجموعه تاریخی امیر چخماق نقش مهمی در معرفی فرهنگ و تاریخ یزد ایفا می کنند.

آب انبار وکیل شیراز

آب انبار وکیل در شهر شیراز بخشی از مجموعه بزرگ وکیل است که در دوره زندیه توسط کریم خان زند ساخته شد. این آب انبار در ضلع غربی مسجد وکیل قرار گرفته و معماری آن شباهت هایی به سبک معماری آتشکده های زرتشتی دارد به ویژه در نحوه تبدیل پلان مربع به دایره در پایه گنبد. مخزن آب انبار به شکل مربع مستطیل است و بر روی آن گنبدی آجری قرار گرفته است. این بنا دارای یک بادگیر دوطرفه برای تهویه و خنک سازی آب و یک راه پله برای دسترسی به پاشیر است. پله های ورودی آب انبار با حجاری های زیبا تزئین شده اند که نشان دهنده توجه به جزئیات و هنر معماری در دوره زندیه است. آب انبار وکیل به دلیل قرارگیری در مجموعه تاریخی وکیل و معماری زیبا و کاربردی خود یکی از جاذبه های مهم گردشگری شهر شیراز محسوب می شود و نمونه ای ارزشمند از سازه های آبی در منطقه فارس است.

برکه کل

برکه کل واقع در شهر گراش در استان فارس عنوان بزرگترین آب انبار بدون سقف در ایران را به خود اختصاص داده است. این سازه عظیم که قدمت آن به دوره قاجار و حدود ۲۰۰ سال پیش بازمی گردد در ابتدا دارای پوشش سقف بوده که بر اثر زلزله ای در سال ۱۳۳۹ شمسی فرو ریخته است. برکه کل دارای پلانی دایره ای شکل با قطر داخلی ۲۹ متر و عمق ۲۱ متر است. دیواره های این برکه با استفاده از ساروج ملاتی بسیار مقاوم در برابر رطوبت ساخته شده اند. این سازه در گذشته برای تأمین آب شرب و کشاورزی مردم منطقه استفاده می شده و حتی امروزه نیز به عنوان منبع آب برای مصارف کشاورزی کاربرد دارد. برکه کل به دلیل ابعاد بزرگ و نقش تاریخی اش در تأمین آب منطقه به یکی از نمادهای اصلی شهر گراش تبدیل شده و در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

آب انبار علی مردان خان در کرمان

آب انبار علی مردان خان در شهر کرمان یکی از آب انبارهای تاریخی و بزرگ این شهر است که در مجموعه بازار گنجعلی خان و در بازار مسگری غربی قرار دارد. این آب انبار به دستور علی مردان خان پسر گنجعلی خان حاکم مشهور کرمان در دوره صفویه ساخته شد و تاریخ ساخت آن بر روی کتیبه ای سال ۱۲۰۹ هجری قمری (دوره قاجار) ذکر شده است. این سازه با ابعاد قابل توجه دارای مخزنی به ابعاد ۱۹.۵ در ۱۰ متر و ارتفاع و عمق ۹ متر است که قادر به ذخیره حدود دو میلیون لیتر آب بوده است. این حجم عظیم آب می توانسته نیاز آبی مردم محله و مناطق اطراف را برای مدت طولانی گاه تا ۹ ماه از سال تأمین کند. معماری این آب انبار با توجه به نیاز منطقه و حجم بالای ذخیره سازی بسیار مستحکم و دقیق طراحی شده و نمونه ای برجسته از سازه های آبی در شهر کویری کرمان است.

آب انبار بی بی قشم

آب انبار بی بی از جمله سازه های آبی مهم در جزیره قشم در استان هرمزگان است که نشان دهنده تلاش مردم جنوب ایران برای تأمین آب شیرین در اقلیم گرم و مرطوب و با دسترسی محدود به آب های زیرزمینی شیرین است. این آب انبار به همت بانویی خیر و نیکوکار همسر شیخ عبدالله حاکم وقت قشم در سال ۱۲۰۲ هجری قمری ساخته شد. مصالح به کار رفته در ساخت این آب انبار عمدتاً از مصالح بومی منطقه بوده است که با شرایط اقلیمی سازگار است. با گذشت بیش از ۲۰۰ سال این آب انبار همچنان پابرجا مانده و در میان مردم محلی به نام برکه بی بی قشم شهرت دارد. این سازه آبی یادگاری از همت و نیکوکاری بانوان در تاریخ ایران و نمونه ای از معماری سنتی جنوب کشور در زمینه ذخیره سازی آب است.

آب انبار کازرونی در اصفهان

آب انبار کازرونی واقع در تخت فولاد اصفهان و روبروی تکیه ایزدگشسب یکی از آب انبارهای زیبا و تاریخی این شهر است که به دوره قاجار تعلق دارد. این بنا به دلیل معماری خاص و تزئینات کاشی کاری خود در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. آب انبار کازرونی دارای پلان هشت ضلعی در قسمت ورودی و نمای بیرونی است که با کاشی کاری های زیبا تزئین شده است. این آب انبار چهار مناره کوچک به ارتفاع حدود ۴ متر دارد که به زیبایی آن افزوده اند. معماری این آب انبار نشان دهنده توجه به زیبایی شناسی در کنار کاربری اصلی سازه است. آب انبار کازرونی نمونه ای از سازه های آبی شهری در اصفهان است که علاوه بر تأمین نیاز آبی مردم منطقه به عنصری زیبا در بافت تاریخی شهر تبدیل شده است.

آب انبار دریا دولت هرمزگان

برکه دریا دولت نام آب انباری تاریخی و عظیم در کناره شهر کُنگ از توابع شهرستان بندر لنگه در استان هرمزگان است. این سازه آبی به دلیل ابعاد بسیار بزرگ خود «دریا دولت» نامیده شده است. برکه دریا دولت یک آب انبار مدور و بدون سقف است که قطر آن ۲۸ متر و عمق آن ۱۴ متر است. دیواره پیرامونی این برکه دارای ضخامت ۱ متر و ارتفاع ۳ متر است. این بنا در خارج از شهر کُنگ و در قسمت شمالی آن قرار دارد. عدم وجود سقف در این برکه یکی از ویژگی های معماری سازه های آبی در مناطق گرم و مرطوب جنوب ایران است که با نام «برکه» شناخته می شوند. برکه دریا دولت به دلیل ابعاد بزرگ و اهمیت تاریخی اش در تأمین آب منطقه یکی از نقاط دیدنی استان هرمزگان محسوب می شود و نمونه ای شاخص از برکه های جنوب ایران است.

چگونه آب‎ انبار را پر از آب می کردند؟

آب انبارها عمدتاً در فصول پربارش از آب باران جمع آوری شده بر روی سطوح وسیع هدایت سیلاب های فصلی یا انتقال آب از قنات ها و چشمه ها پر می شدند. این آب از طریق کانال ها به مخزن هدایت می شد.

نحوه تدابیر بهداشتی در آب انبار چیست؟

برای حفظ بهداشت آب از تهویه توسط بادگیرها افزودن موادی مانند آهک و نمک استفاده از زغال برای بوگیری و گاهی رها کردن ماهی در مخزن برای کنترل آلودگی استفاده می شد.

عمده مصالح مورد استفاده در ساخت آب انبار چیست؟

مصالح اصلی در ساخت آب انبارها شامل سنگ آجر شفته آهک و به ویژه ساروج است. ساروج به دلیل مقاومت بالا در برابر رطوبت برای اندود کردن دیواره ها و کف مخزن استفاده می شد.

ارتباط باور های دینی ایرانیان با ساخت آب انبار چیه؟

در فرهنگ ایرانی و اسلامی آب ارزشی مقدس دارد و تأمین آن برای دیگران یک عمل خیر و نیکوکارانه محسوب می شود. به همین دلیل بسیاری از آب انبارها توسط افراد خیر و با انگیزه مذهبی ساخته و وقف می شدند.

آیا آب انبار فقط مختص به سرزمین ایران بوده است؟

اگرچه ایرانیان در توسعه و تکمیل معماری آب انبار پیشگام بودند اما سازه های مشابهی برای ذخیره آب در مناطق کم آب سایر تمدن ها و کشورها مانند مصر فلسطین و هند نیز وجود داشته است.