فرم درخواست انحصار وراثت

پس از فوت یک عزیز، یکی از مهم ترین اقدامات قانونی برای تعیین تکلیف اموال و حقوق مالی متوفی، اخذ گواهی انحصار وراثت است. این فرآیند که با تکمیل فرم درخواست انحصار وراثت آغاز می شود، در واقع همان تقدیم دادخواستی به مراجع قضایی است تا وراث قانونی و سهم الارث هر یک مشخص شود. آشنایی با مراحل، مدارک و نحوه صحیح تکمیل این فرم، برای تسهیل امور و جلوگیری از مشکلات حقوقی آتی ضروری است.

مدیریت امور مربوط به ارث و میراث پس از فوت متوفی، مرحله ای حساس و پراهمیت در زندگی بازماندگان است. در این میان، گواهی انحصار وراثت سندی رسمی است که فهرست ورثه قانونی و سهم الارث هر یک را مشخص می کند. این گواهی به منزله یک سند رسمی، برای انجام هرگونه نقل و انتقال اموال متوفی، وصول مطالبات، تعیین وضعیت حساب های بانکی، و دریافت حقوق بازنشستگی یا مستمری ضروری است. فرآیند اخذ این گواهی، با تقدیم دادخواستی آغاز می شود که در اصطلاح عمومی به آن «فرم درخواست انحصار وراثت» گفته می شود. این مقاله، راهنمایی جامع و کاربردی برای آشنایی با این فرم، نحوه تکمیل آن، مدارک لازم و مراحل حقوقی مربوط به آن ارائه می دهد تا کاربران بتوانند با آگاهی کامل و بدون پیچیدگی های غیرضروری، این مسیر قانونی را طی کنند.

گواهی انحصار وراثت چیست و چرا به آن نیاز داریم؟

گواهی انحصار وراثت، سندی حقوقی است که پس از فوت یک شخص، توسط مرجع قضایی صالح صادر می شود. این گواهی به طور دقیق مشخص می کند که چه افرادی ورثه قانونی متوفی هستند، نسبت آن ها با متوفی چیست و سهم الارث هر یک از دارایی های باقیمانده (ترکه) چقدر است. این سند، پایه و اساس تقسیم عادلانه و قانونی اموال متوفی بین ورثه است و بدون آن، انجام بسیاری از امور حقوقی و مالی مرتبط با ترکه، عملاً غیرممکن خواهد بود.

مفهوم حقوقی و کاربرد گواهی انحصار وراثت

این گواهی، ماهیت اعلامی دارد و به معنای اثبات وراثت و تعیین سهم الارث بر اساس قانون است. کاربردهای این گواهی بسیار گسترده است و شامل موارد زیر می شود:

• تقسیم ترکه: اصلی ترین کاربرد، تعیین ورثه و سهم هر یک برای تقسیم اموال منقول و غیرمنقول متوفی است.
• انتقال سند املاک: برای انتقال مالکیت هرگونه ملک و مستغلات متوفی به نام وراث در دفاتر اسناد رسمی.
• بستن حساب های بانکی و برداشت وجوه: برای دسترسی به سپرده ها، حساب های جاری و سایر وجوه متوفی در بانک ها و مؤسسات مالی.
• دریافت مستمری و حقوق بازنشستگی: برای وارثانی که از متوفی مستمری یا حقوق بازنشستگی دریافت می کنند.
• وصول مطالبات: برای پیگیری و دریافت هرگونه طلبی که متوفی از اشخاص دیگر داشته است.
• انتقال سهام و اوراق بهادار: برای انتقال سهام شرکت ها و سایر اوراق بهادار به نام ورثه.

تفاوت انحصار وراثت محدود و نامحدود

انحصار وراثت بر اساس ارزش کلی ترکه (اموال باقیمانده از متوفی) به دو دسته محدود و نامحدود تقسیم می شود:

1. انحصار وراثت محدود: زمانی که ارزش کل ترکه متوفی کمتر از مبلغ مشخصی باشد (این مبلغ در زمان نگارش این مقاله در سال ۱۴۰۳، معادل ۵۰ میلیون تومان است، اما ممکن است در آینده تغییر کند). در این نوع انحصار وراثت، نیازی به انتشار آگهی در روزنامه رسمی نیست و فرآیند سریع تر انجام می شود. مرجع صالح برای رسیدگی، شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت متوفی است.
2. انحصار وراثت نامحدود: اگر ارزش کل ترکه متوفی بیشتر از سقف مقرر برای انحصار وراثت محدود باشد، گواهی انحصار وراثت نامحدود صادر می شود. در این حالت، علاوه بر ارائه مدارک معمول، شورای حل اختلاف یک نوبت آگهی در روزنامه کثیرالانتشار منتشر می کند تا اگر کسی اعتراضی به وراثت یا سهم الارث اعلامی دارد، در مدت زمان مقرر (معمولاً یک ماه) اعتراض خود را مطرح کند. پس از انقضای این مدت و در صورت عدم وجود اعتراض، گواهی انحصار وراثت نامحدود صادر خواهد شد. این فرآیند به دلیل نیاز به انتشار آگهی، زمان برتر از انحصار وراثت محدود است.

تعیین نوع انحصار وراثت (محدود یا نامحدود) به ارزش کل دارایی های متوفی بستگی دارد و نقش مهمی در فرآیند و مدت زمان لازم برای اخذ گواهی دارد.

مرجع صالح برای درخواست گواهی انحصار وراثت

مرجع صالح برای رسیدگی به درخواست انحصار وراثت، شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه متوفی است. این بدان معناست که وراث باید دادخواست خود را به شورایی تقدیم کنند که متوفی در زمان فوت، آخرین اقامتگاه دائم خود را در حوزه قضایی آن داشته است.

مدارک لازم برای تکمیل فرم درخواست (دادخواست) انحصار وراثت

جمع آوری دقیق و کامل مدارک، از مهم ترین گام ها در فرآیند درخواست انحصار وراثت است. نقص در مدارک می تواند موجب تأخیر و طولانی شدن روند پرونده شود. در ادامه، لیست کاملی از مدارک مورد نیاز را ارائه می دهیم:

مدارک مربوط به متوفی

• گواهی فوت: این گواهی توسط اداره ثبت احوال صادر می شود و تاریخ و علت فوت را مشخص می کند.
• شناسنامه متوفی: برای احراز هویت و اطلاعات سجلی متوفی لازم است.
• کارت ملی متوفی: تکمیل کننده اطلاعات هویتی متوفی است.

مدارک مربوط به ورثه

برای کلیه ورثه حین الفوت (افرادی که در زمان فوت متوفی زنده بوده اند و از او ارث می برند) ارائه مدارک زیر الزامی است:

• شناسنامه تمامی ورثه: برای احراز هویت و نسبت آن ها با متوفی.
• کارت ملی تمامی ورثه: برای تکمیل اطلاعات هویتی.
• عقدنامه یا سند ازدواج همسر دائمی متوفی: در صورتی که متوفی همسر دائمی داشته باشد، برای اثبات زوجیت و تعیین سهم الارث همسر.
• در صورت فوت یکی از ورثه قبل از متوفی: ارائه گواهی فوت وراث متوفی که پیش از او فوت کرده اند. در این حالت، سهم الارث به ورثه فرد فوت شده (متقاضی) می رسد.

مدارک عمومی و تکمیلی

• استشهادیه محضری: این فرم باید توسط سه نفر از افراد معتمد و مطلع از خانواده متوفی و ورثه، امضا شود. امضای این افراد باید در یکی از دفاتر اسناد رسمی تأیید شود. در این استشهادیه، شهود تأیید می کنند که ورثه ذکر شده، تنها ورثه حین الفوت متوفی هستند و شخص دیگری وجود ندارد. اطلاعات کامل متوفی و ورثه در این استشهادیه قید می شود.
• اظهارنامه مالیات بر ارث: مطابق با قوانین جدید (به ویژه از سال ۱۳۹۵ به بعد)، برای درخواست گواهی انحصار وراثت، لزوماً نیازی به ارائه اظهارنامه مالیات بر ارث نیست. اما وراث موظفند ظرف مدت یک سال از تاریخ فوت متوفی، اظهارنامه مالیات بر ارث را به اداره امور مالیاتی ارائه دهند تا مشمول جریمه نشوند. بنابراین، عدم ارائه این اظهارنامه، مانع از صدور گواهی انحصار وراثت نیست، اما برای انجام امور مالیاتی و انتقال اموال، در آینده به آن نیاز خواهد بود.
• لیست اموال متوفی: اگرچه ارائه لیست دقیق اموال متوفی به صورت رسمی و در ابتدای کار برای اخذ گواهی انحصار وراثت اجباری نیست، اما می تواند در صورت نیاز برای سرعت بخشیدن به روند پرونده و تعیین ارزش ترکه (جهت محدود یا نامحدود بودن انحصار وراثت) مفید باشد. این لیست شامل اموال منقول (مانند خودرو، موجودی حساب بانکی، سهام) و غیرمنقول (مانند ملک و زمین) می شود.

نکات مهم: تمامی مدارک باید به صورت اصل و یک نسخه کپی برابر اصل شده ارائه شوند. در برخی موارد، ممکن است نیاز به برابر اصل کردن مدارک در دفاتر اسناد رسمی یا دفاتر خدمات الکترونیک قضایی باشد. حتماً قبل از مراجعه، از صحت و کامل بودن تمامی مدارک اطمینان حاصل کنید.

مراحل گام به گام تنظیم و ثبت فرم درخواست (دادخواست) انحصار وراثت

پس از جمع آوری مدارک لازم، نوبت به تنظیم و ثبت دادخواست (فرم درخواست) انحصار وراثت می رسد. این فرآیند از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام می شود و شامل مراحل زیر است:

ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

اولین گام، مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی در سراسر کشور است. در این دفاتر، متصدی مربوطه با دریافت مدارک شما، اقدام به ثبت اطلاعات در سامانه قضایی می کند. اطلاعاتی که شما در قالب فرم دادخواست ارائه می دهید، در این مرحله به صورت سیستمی ثبت و به شورای حل اختلاف صالح ارسال می شود.

اجزای اصلی فرم دادخواست انحصار وراثت

فرم دادخواست انحصار وراثت، همانند سایر دادخواست های حقوقی، دارای بخش های مشخصی است که باید به دقت و با جزئیات کامل تکمیل شوند. در اینجا به شرح هر بخش می پردازیم:

1. خواهان:

   خواهان، فردی است که درخواست صدور گواهی انحصار وراثت را مطرح می کند. این شخص می تواند یکی از ورثه قانونی متوفی باشد (معمولاً یکی از فرزندان، همسر یا والدین متوفی). مشخصات کامل خواهان شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، شماره شناسنامه، کد ملی، تاریخ تولد و آدرس دقیق و شماره تماس باید در این بخش قید شود.

2. خوانده:

   خواندگان در پرونده انحصار وراثت، سایر ورثه قانونی متوفی هستند که باید نام و مشخصات کامل آن ها (شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، شماره شناسنامه، کد ملی، تاریخ تولد و آدرس دقیق و شماره تماس) ذکر شود. اگر تعداد ورثه زیاد باشد، می توان در بخش شرح دادخواست به صورت مفصل به آن ها اشاره کرد و در بخش خوانده فقط ذکر کرد: سایر وراث متوفی به شرح مندرج در متن دادخواست.

3. خواسته یا موضوع و بهای آن:

   در این قسمت، باید به صراحت تقاضای صدور گواهی انحصار وراثت نوشته شود. همچنین باید مشخص شود که درخواست شما انحصار وراثت محدود است یا انحصار وراثت نامحدود. در مورد بهای خواسته، برای انحصار وراثت معمولاً بهای خواسته غیرمالی تلقی می شود و صرفاً هزینه های دادرسی اندکی دارد.

4. دلایل و منضمات دادخواست:

   در این بخش، لیست کاملی از تمام مدارکی که در بخش مدارک لازم ذکر شد، باید قید شود. این لیست شامل گواهی فوت، شناسنامه و کارت ملی متوفی، شناسنامه و کارت ملی ورثه، سند ازدواج (در صورت وجود)، و استشهادیه محضری است. هر مدرک باید به صورت جداگانه و با ذکر شماره پیوست در صورت نیاز، آورده شود.

5. شرح دادخواست:

   این بخش، مهم ترین قسمت دادخواست است و باید با دقت و وضوح کامل نگارش شود. در این بخش، باید اطلاعات زیر به ترتیب و با جزئیات کامل درج شود:

   • معرفی متوفی: نام، نام خانوادگی، نام پدر، شماره شناسنامه، کد ملی، تاریخ و محل فوت متوفی.
   • اقامتگاه متوفی: آخرین محل اقامت دائمی متوفی در زمان فوت (برای تعیین مرجع صالح رسیدگی).
   • مشخصات ورثه حین الفوت: ذکر نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، تاریخ تولد و نسبت هر یک از ورثه با متوفی (مانند همسر، فرزند پسر، فرزند دختر، پدر، مادر) به صورت دقیق و کامل. تأکید بر اینکه این افراد تنها ورثه متوفی هستند و شخص دیگری وجود ندارد، ضروری است.
   • درخواست صدور گواهی: در نهایت، درخواست صریح و واضح برای صدور گواهی انحصار وراثت بر اساس اطلاعات ارائه شده.

   نکات حقوقی مهم در نگارش شرح دادخواست:

   • صحت اطلاعات: اطمینان از صحت تمامی اطلاعات هویتی و تاریخ ها بسیار مهم است. هرگونه اشتباه می تواند فرآیند را طولانی کند.
   • عدم کتمان وراث: کتمان وجود هر یک از ورثه، جرم محسوب می شود و می تواند عواقب حقوقی جدی برای متقاضی به همراه داشته باشد.
   • زبان رسمی: از زبان حقوقی و رسمی استفاده شود و از به کار بردن اصطلاحات عامیانه پرهیز شود.

پس از تکمیل این بخش ها، دادخواست آماده ثبت در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی خواهد بود. این دفاتر پس از ثبت اطلاعات و دریافت هزینه های دادرسی، دادخواست شما را به شورای حل اختلاف مربوطه ارسال می کنند.

نمونه فرم درخواست انحصار وراثت (دادخواست کامل و آماده)

برای تسهیل در فرآیند نگارش، در این بخش دو نمونه دادخواست انحصار وراثت، یکی برای نوع محدود و دیگری برای نوع نامحدود، ارائه می شود. می توانید این نمونه ها را کپی کرده و اطلاعات مربوط به پرونده خود را در جاهای خالی پر کنید.

نمونه دادخواست انحصار وراثت محدود

(برای ترکه با ارزش کمتر از سقف قانونی، مثلاً ۵۰ میلیون تومان)

خواهان:
  نام: [نام خواهان]
  نام خانوادگی: [نام خانوادگی خواهان]
  نام پدر: [نام پدر خواهان]
  کد ملی: [کد ملی خواهان]
  تاریخ تولد: [تاریخ تولد خواهان]
  اقامتگاه: [آدرس دقیق خواهان]
  شماره تماس: [شماره تماس خواهان]

خوانده:
  (در صورت تعداد کم وراث):
  1. نام: [نام وراث 1] نام خانوادگی: [نام خانوادگی وراث 1] ...
  2. نام: [نام وراث 2] نام خانوادگی: [نام خانوادگی وراث 2] ...
  (در صورت تعداد زیاد وراث): سایر وراث متوفی به شرح مندرج در متن دادخواست

وکیل یا نماینده قانونی: (در صورت وجود)
  [نام و نام خانوادگی وکیل/نماینده قانونی و مشخصات وی]

خواسته یا موضوع و بهای آن:
  تقاضای صدور گواهی انحصار وراثت محدود (غیرمالی)

دلایل و منضمات دادخواست:
  1. تصویر برابر اصل شده گواهی فوت متوفی
  2. تصویر برابر اصل شده شناسنامه متوفی
  3. تصویر برابر اصل شده کارت ملی متوفی
  4. تصویر برابر اصل شده شناسنامه و کارت ملی تمامی ورثه حین الفوت
  5. تصویر برابر اصل شده سند ازدواج همسر دائمی متوفی (در صورت وجود)
  6. استشهادیه محضری

شرح دادخواست:
  ریاست محترم شورای حل اختلاف [نام شهرستان یا منطقه آخرین اقامتگاه متوفی]
  با سلام و احترام،
  به استحضار می رساند شادروان [نام متوفی] فرزند [نام پدر متوفی]، متولد [تاریخ تولد متوفی] به شماره شناسنامه [شماره شناسنامه متوفی] و کد ملی [کد ملی متوفی] صادره از [محل صدور شناسنامه متوفی]، در تاریخ [تاریخ فوت] در اقامتگاه دائمی خود واقع در [آدرس دقیق آخرین اقامتگاه متوفی] فوت نموده اند.
  ورثه حین الفوت شادروان مرحوم [نام متوفی] عبارتند از:
  1.  [نام و نام خانوادگی وراث 1]، فرزند [نام پدر وراث 1]، کد ملی [کد ملی وراث 1]، تاریخ تولد [تاریخ تولد وراث 1]، نسبت با متوفی: [نسبت، مثلاً همسر دائمی]
  2.  [نام و نام خانوادگی وراث 2]، فرزند [نام پدر وراث 2]، کد ملی [کد ملی وراث 2]، تاریخ تولد [تاریخ تولد وراث 2]، نسبت با متوفی: [نسبت، مثلاً فرزند پسر]
  3.  [نام و نام خانوادگی وراث 3]، فرزند [نام پدر وراث 3]، کد ملی [کد ملی وراث 3]، تاریخ تولد [تاریخ تولد وراث 3]، نسبت با متوفی: [نسبت، مثلاً فرزند دختر]
  (لیست را برای تمامی ورثه ادامه دهید.)
  اینجانب/اینجانبان گواهی می نمایم/می نماییم که به جز اشخاص فوق الذکر، متوفی هیچ وارث دیگری در طبقات و درجات ارثی نداشته و کل ماترک آن مرحوم نیز کمتر از سقف قانونی (50 میلیون تومان) می باشد.
  لذا، با تقدیم این دادخواست و ضمائم آن، از محضر محترم تقاضای صدور گواهی انحصار وراثت محدود مورد استدعاست.

  با تشکر و احترام
  [نام و نام خانوادگی خواهان]
  [امضا]

نمونه دادخواست انحصار وراثت نامحدود

(برای ترکه با ارزش بیشتر از سقف قانونی)

خواهان:
  نام: [نام خواهان]
  نام خانوادگی: [نام خانوادگی خواهان]
  نام پدر: [نام پدر خواهان]
  کد ملی: [کد ملی خواهان]
  تاریخ تولد: [تاریخ تولد خواهان]
  اقامتگاه: [آدرس دقیق خواهان]
  شماره تماس: [شماره تماس خواهان]

خوانده:
  (در صورت تعداد کم وراث):
  1. نام: [نام وراث 1] نام خانوادگی: [نام خانوادگی وراث 1] ...
  2. نام: [نام وراث 2] نام خانوادگی: [نام خانوادگی وراث 2] ...
  (در صورت تعداد زیاد وراث): سایر وراث متوفی به شرح مندرج در متن دادخواست

وکیل یا نماینده قانونی: (در صورت وجود)
  [نام و نام خانوادگی وکیل/نماینده قانونی و مشخصات وی]

خواسته یا موضوع و بهای آن:
  تقاضای صدور گواهی انحصار وراثت نامحدود (غیرمالی)

دلایل و منضمات دادخواست:
  1. تصویر برابر اصل شده گواهی فوت متوفی
  2. تصویر برابر اصل شده شناسنامه متوفی
  3. تصویر برابر اصل شده کارت ملی متوفی
  4. تصویر برابر اصل شده شناسنامه و کارت ملی تمامی ورثه حین الفوت
  5. تصویر برابر اصل شده سند ازدواج همسر دائمی متوفی (در صورت وجود)
  6. استشهادیه محضری
  7. (اختیاری) لیست تقریبی اموال متوفی جهت احراز ارزش ترکه بیش از سقف قانونی

شرح دادخواست:
  ریاست محترم شورای حل اختلاف [نام شهرستان یا منطقه آخرین اقامتگاه متوفی]
  با سلام و احترام،
  به استحضار می رساند شادروان [نام متوفی] فرزند [نام پدر متوفی]، متولد [تاریخ تولد متوفی] به شماره شناسنامه [شماره شناسنامه متوفی] و کد ملی [کد ملی متوفی] صادره از [محل صدور شناسنامه متوفی]، در تاریخ [تاریخ فوت] در اقامتگاه دائمی خود واقع در [آدرس دقیق آخرین اقامتگاه متوفی] فوت نموده اند.
  ورثه حین الفوت شادروان مرحوم [نام متوفی] عبارتند از:
  1.  [نام و نام خانوادگی وراث 1]، فرزند [نام پدر وراث 1]، کد ملی [کد ملی وراث 1]، تاریخ تولد [تاریخ تولد وراث 1]، نسبت با متوفی: [نسبت، مثلاً همسر دائمی]
  2.  [نام و نام خانوادگی وراث 2]، فرزند [نام پدر وراث 2]، کد ملی [کد ملی وراث 2]، تاریخ تولد [تاریخ تولد وراث 2]، نسبت با متوفی: [نسبت، مثلاً فرزند پسر]
  3.  [نام و نام خانوادگی وراث 3]، فرزند [نام پدر وراث 3]، کد ملی [کد ملی وراث 3]، تاریخ تولد [تاریخ تولد وراث 3]، نسبت با متوفی: [نسبت، مثلاً فرزند دختر]
  (لیست را برای تمامی ورثه ادامه دهید.)
  اینجانب/اینجانبان گواهی می نمایم/می نماییم که به جز اشخاص فوق الذکر، متوفی هیچ وارث دیگری در طبقات و درجات ارثی نداشته و ارزش کل ماترک آن مرحوم بیش از سقف قانونی (50 میلیون تومان) می باشد که نیازمند صدور گواهی انحصار وراثت نامحدود است.
  لذا، با تقدیم این دادخواست و ضمائم آن، از محضر محترم تقاضای صدور گواهی انحصار وراثت نامحدود و انجام تشریفات قانونی از جمله نشر آگهی در روزنامه کثیرالانتشار مورد استدعاست.

  با تشکر و احترام
  [نام و نام خانوادگی خواهان]
  [امضا]

فرایند اداری پس از ثبت فرم درخواست انحصار وراثت

پس از اینکه فرم درخواست انحصار وراثت (دادخواست) را در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت کردید، پرونده وارد مراحل اداری و قضایی می شود. آگاهی از این مراحل به شما کمک می کند تا پیگیری های لازم را به نحو احسن انجام دهید.

ارجاع پرونده به شورای حل اختلاف

پس از ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، پرونده به صورت الکترونیکی به شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت متوفی ارجاع داده می شود. در این مرحله، یک شماره پرونده و شعبه رسیدگی کننده به شما ابلاغ خواهد شد. می توانید با استفاده از این اطلاعات، وضعیت پرونده خود را از طریق سامانه ثنا یا با مراجعه حضوری به شورای حل اختلاف پیگیری کنید.

انتشار آگهی در روزنامه (برای انحصار وراثت نامحدود) و مهلت اعتراض

اگر درخواست شما برای انحصار وراثت نامحدود باشد (یعنی ارزش ترکه متوفی بیش از سقف قانونی باشد)، شورای حل اختلاف دستور می دهد که یک آگهی در یکی از روزنامه های کثیرالانتشار منتشر شود. هدف از این آگهی، اطلاع رسانی عمومی است تا هر فردی که نسبت به وراثت اعلام شده یا ادعای ذینفعی دارد، بتواند اعتراض خود را در مدت زمان مقرر قانونی (معمولاً یک ماه از تاریخ انتشار آگهی) مطرح کند. در صورتی که در این مدت اعتراضی واصل نشود، شورا به مراحل بعدی صدور گواهی اقدام خواهد کرد. این مرحله یکی از تفاوت های اصلی میان انحصار وراثت محدود و نامحدود است و موجب طولانی تر شدن فرآیند نامحدود می شود.

صدور گواهی انحصار وراثت و مدت زمان تقریبی

پس از طی شدن تمامی مراحل و عدم وجود اعتراض (در انحصار وراثت نامحدود) یا پس از بررسی مدارک و اطمینان از صحت آن ها (در انحصار وراثت محدود)، شورای حل اختلاف اقدام به صدور گواهی انحصار وراثت می کند. این گواهی به صورت رسمی صادر شده و مشخصات متوفی، لیست کامل ورثه حین الفوت، نسبت آن ها با متوفی و سهم الارث قانونی هر یک را به وضوح قید می کند.

مدت زمان لازم برای صدور گواهی انحصار وراثت می تواند متغیر باشد و به عواملی مانند کامل بودن مدارک، نوع انحصار وراثت (محدود یا نامحدود)، حجم کاری شورای حل اختلاف، و پیچیدگی های احتمالی پرونده بستگی دارد:

• انحصار وراثت محدود: معمولاً بین ۱ تا ۲ ماه به طول می انجامد.
• انحصار وراثت نامحدود: به دلیل نیاز به انتشار آگهی و سپری شدن مهلت اعتراض، ممکن است بین ۲ تا ۴ ماه یا بیشتر زمان ببرد.

نکات مهم در پیگیری پرونده

• پیگیری مستمر: پس از ثبت دادخواست، لازم است به صورت منظم وضعیت پرونده را پیگیری کنید. این کار را می توانید از طریق سامانه ثنا، مراجعه حضوری یا تماس با شعبه مربوطه انجام دهید.
• اطلاع از ابلاغیه ها: هرگونه ابلاغیه صادره از شورای حل اختلاف را به دقت مطالعه و در صورت لزوم، اقدامات لازم را در مهلت های قانونی انجام دهید.
• حفظ آرامش: فرآیندهای قضایی گاهی زمان بر هستند؛ حفظ آرامش و پیگیری منطقی، کلید موفقیت در این مسیر است.

در سال های اخیر، تلاش هایی برای هوشمندسازی فرآیند انحصار وراثت صورت گرفته است. بر اساس تصویب کمیسیون تلفیق برنامه هفتم توسعه، مقرر شده است که گواهی انحصار وراثت بدون نیاز به حضور فیزیکی بستگان متوفی و صرفاً بر اساس داده ها و اطلاعات موجود، بلافاصله پس از فوت فرد به ذینفعان ارسال گردد. حداکثر زمان برای ثبت فوت شخص و ارسال گواهی انحصار وراثت به ذینفعان ۲۰ روز خواهد بود. همچنین، اطلاعات متوفی باید بلافاصله به سامانه های سازمان ثبت احوال، نیروی انتظامی، سازمان امور مالیاتی و بورس ارسال گردد. این تغییرات در صورت اجرایی شدن کامل، به طور چشمگیری سرعت و سهولت فرآیند را افزایش خواهد داد.

سامانه های هوشمند و طرح های جدید دولتی با هدف کاهش بروکراسی و تسریع در فرآیند انحصار وراثت طراحی شده اند، اما تا اجرایی شدن کامل آن ها، همچنان نیازمند پیگیری از طریق روش های سنتی و دفاتر خدمات قضایی هستیم.

مقایسه مراحل انحصار وراثت محدود و نامحدود

برای درک بهتر تفاوت ها، جدول زیر مراحل اصلی هر دو نوع انحصار وراثت را مقایسه می کند:

ویژگی	انحصار وراثت محدود	انحصار وراثت نامحدود
ارزش ترکه	کمتر از سقف قانونی (مثلاً ۵۰ میلیون تومان)	بیشتر از سقف قانونی
مدارک مورد نیاز	گواهی فوت، شناسنامه/کارت ملی متوفی و ورثه، سند ازدواج (در صورت وجود)، استشهادیه محضری	همان مدارک انحصار وراثت محدود + (اختیاری) لیست تقریبی اموال
انتشار آگهی در روزنامه	نیاز نیست	بله، یک نوبت در روزنامه کثیرالانتشار
مهلت اعتراض	ندارد	معمولاً یک ماه پس از انتشار آگهی
مرجع رسیدگی	شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه متوفی	شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه متوفی
مدت زمان تقریبی	۱ تا ۲ ماه	۲ تا ۴ ماه (بیشتر به دلیل مهلت آگهی)
پیچیدگی فرآیند	نسبتاً ساده تر	پیچیده تر به دلیل نیاز به آگهی و مهلت اعتراض

نتیجه گیری

فرآیند درخواست انحصار وراثت، هرچند در نگاه اول ممکن است پیچیده به نظر برسد، اما با آگاهی از مراحل، مدارک لازم و نحوه صحیح تکمیل فرم دادخواست، می توان آن را با اطمینان و دقت بیشتری طی کرد. گواهی انحصار وراثت سندی حیاتی برای تعیین تکلیف قانونی اموال متوفی و احقاق حقوق تمامی ورثه است. از لحظه جمع آوری مدارک تا ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و پیگیری های بعدی در شورای حل اختلاف، دقت و صبوری نقش کلیدی دارد.

یادآوری می شود که اطلاعات مربوط به سقف ارزش ترکه برای انحصار وراثت محدود، همواره در حال تغییر است و بهتر است قبل از اقدام، از آخرین بخشنامه ها و قوانین مطلع شوید. در موارد پیچیده یا زمانی که ورثه بر سر تقسیم اموال به توافق نمی رسند، مشاوره با یک وکیل متخصص در امور ارث، می تواند راهگشا باشد و از بروز مشکلات حقوقی بیشتر جلوگیری کند. با رویکردی آگاهانه و گام به گام، این فرآیند قانونی نیز به بهترین شکل ممکن به سرانجام خواهد رسید.