ظریف: آنانکه دل شان برای آمریکا لک می زند باید بدانند آمریکا چه کرد

به گزارش تینو مدرن به نقل از تینو مدرن، محمدجواد ظریف در سلسله نشست های چهلمین سال تاسیس انتشارات اطلاعات که به مناسبت روز ملی خلیج فارس با عنوان «ژیوپلیتیک خلیج فارس» برگزار شد، گفت: خلیج، اسم اش فارس است، نه خلیج همیشه فارس. برای این نقطه مهم زنان و مردان بزرگی فداکاری کرده اند و باید این یاد و خاطره را گرامی بداریم.

وی درباره چالش های شناختی در خلیج فارس، افزود: برداشت من این است که دنیا گرفتار چالش شناختی است و بسیاری از مشکلات از این امر نشات می گیرد. همه دوست دارند به کشور و منطقه کمک کنند اما اشتباهات و خطاها به خاطر شناخت نادرست است.

ظریف تاکید کرد: برخی ادراک نادرست باعث شده منطقه ما از حق آرامش، صلح و همزیستی مسالمت آمیز دور باشد. امروز تا حد قابل توجهی دوستان در حاشیه خلیج فارس در حال اصلاح ادراک خود از جهان هستند اما هنوز از این روند عقب هستیم. البته هنوز باقی مانده هایی از ادراک غلط در کشورهای جنوب خلیج فارس وجود دارد که آن خرید امنیت برای خودشان است. توهم خرید امنیت کماکان وجود دارد.

وی افزود: ادراک کشورهای عربی درست شده که فهمیدند امنیت را نمی توان تنها از آمریکا خرید و می دانند دنیا دیگر دنیای قطبی سابق نیست که بتوان با وابستگی به یک قطب امنیت ایجاد کرد. خاصیت جهان قطبی این بود که رابطه وفاداری و حمایت بین مرکز و پیرامون یا بین قطب و مرید وجود داشت. پیرامون نسبت به مرکز وفادار بود اما رابطه مرکز و پیرامون به هم ریخته است. جهان از قطب ها خارج شده و دیگر دوگانه وفاداری و حمایت به شکلی که می شناختیم وجود ندارد و کشورهای خلیج فارس این را فهمیدند. کویت قبل از اینکه بر کشتی هایش پرچم آمریکایی بزند، از پرچم شوروی استفاده می کرد. آنها فهمیدند برای کسب حمایت باید با قدرت های مختلف همکاری داشته باشند اما باز هم این مشکل را داشتند که فکر می کردند باید امنیت را با پول خرید. حتی تلاش کردند امنیت را از صدام بخرند.

ظریف تصریح کرد: صدام خودش را دژ شرقی جهان عرب در مقابل ایران معرفی می کرد و حاشیه نشینان خلیج فارس به او پول دادند تا امنیت بخرند. اخیرا به اسم یک کتاب که وجود خارجی ندارد، حرف هایی درآمده که در فضای مجازی باعث انتقال جهالت شده است. در سایت ها می نویسند که کشورهای عربی خلیج فارس تنها 50 میلیون دلار یا 5 میلیارد دلار به صدام کمک کردند درحالی که یکی از رهبران عربستان شخصا به آقای روحانی گفته بود 75 میلیارد دلار به عراق کمک کرده اند.

وزیر سابق امور خارجه، ادامه داد: یادداشت های دبیرکل وقت سازمان ملل متحد نشان می دهد همان زمان هم دولت سعودی نگران بلندپروازی های صدام بود. خیلی از مردم اطلاعات کامل ندارند و امروز آمریکا شده قبله آمال شان. از قول صدام گفتند که تا انجام مذاکره قطع نامه را امضا نمی کنند، همان وقت دبیرکل زنگ زد به وزیر خارجه دولت ریگان، ما قطع نامه 598 را تیرماه سال 1367 پذیرفتیم، آنوقت آنها گفتند تازه مهرماه با شما گفت وگو خواهیم کرد. آمریکایی ها همان کاری که اول جنگ کردند را انجام دادند. آنها اول جنگ تحمیلی گفتند که عراق، ایران را ظرف یک هفته شکست خواهد داد و به همین خاطر مانع تصویب قطع نامه شدند. قطع نامه 479 تازه 7 روز بعد از شروع جنگ تصویب شد و با فشار آمریکا، عقب نشینی از سرزمین های اشغالی ایران در آن نیامد. کسانی که دلشان برای آمریکا لک می زند باید بدانند آمریکا چه کرد. می دانید که البته من معروف به ضدآمریکایی بودن نیستم ولی خب تاریخ را نمی توان فراموش کرد.

وی افزود: ما روزهای آخر جنگ، دستِ بالا نداشتیم. در آن شرایط دبیرکل وقت سازمان ملل متحد با تعریفی که از ایرانیان شنیده بود به «فهد» زنگ زد تا صدام را وادار کند آتش بس را بپذیرد. او به صدام نمی گوید ایرانیان سلاح قوی دارند، بلکه می گوید غرور ایرانی را زیر پا نگذار، که اگر غرورشان زیرسوال برود برمی گردند و دمار از روزگارت درمی آورند. بعد از قرایت پیام حضرت امام هم بود که مردم به جبهه هجوم بردند.

ظریف تاکید کرد: با این تفاسیر بود که کشورهای حوزه خلیج فارس متوجه شدند نمی توانند به صدام هم تکیه کنند اما به او پول داده بودند که در برابر ایران قرار گیرد در حالی که همان پول برای بمباران کویت و عربستان صرف شد درحالی که هیچ کشوری به اندازه کویت از عراق حمایت نکرد. بعد از این که سیاست خرید امنیت از عراق شکست خورد باز هم کنار گذاشته نشد و رفتند سراغ شوروی و آمریکا. امروز هم رفته اند سراغ اسراییل برای خرید امنیت.

وی با اشاره به اینکه تفکر خرید امنیت در میان شیخ نشینان هنوز هم پابرجاست، اظهار کرد: آنها متوجه نیستند که همان گونه که سلاح عراق به سمت خودشان رفت، اسراییل هم به دنبال این است که این ها را پیش مرگ خود قرار دهد. اسراییل در طول تاریخ جعلی خود از کسی حمایت نکرده است. سر گروگان های آمریکایی مذاکره کرد اما اسراییلی ها حتی به آمریکایی ها هم لگد زدند. اسراییل به هیچ کس رحم نکرد اما دوستان ما در جهان عرب این تصور را دارند که می توانند امنیت را از اسراییل بخرند لذا این اشتباه شناختی کنار نرفته است.

وی با بیان اینکه اولین پیشنهاد امنیت منطقه ای را به امضای دکتر ولایتی در سال 1985 به دبیرکل وقت سازمان ملل متحد دادیم، گفت: بند 8 قطع نامه 598 مبتنی بر همین نامه ایران است که بر ایجاد امنیت منطقه تاکید می کند. از آن روز این کار را نکردند و وقتی دکتر حسن روحانی «طرح صلح هرمز» را ارایه کرد، عرب ها گفتند باید صبر کنیم که آمریکا به ایران فشار بیاورد تا شرایط تغییر کند. طرح صلح امیر سابق کویت که ارایه می شود شاه بحرین می گوید بگذارید ترامپ به ایرانیان فشار بیاورد که بتوانیم امتیازات بیشتری بگیریم. وقتی آرامکو را تیر غیب زد، توقع داشتند آمریکا به دادشان برسد اما بازهم این تفکر را کنار نگذاشتند که امنیت خریدنی نیست.

ظریف به اشتباه ادراکی دوم اشاره کرد و گفت: این اشتباه مشترک بین ما و عرب ها است که فکر می کنیم آمریکا می خواهد در این منطقه حضورش را افزایش دهد در صورتی که اولویت آمریکا از خلیج فارس خارج شده است و می خواهد مرکز ثقل را به بیرون از این منطقه ببرد. آمریکا به هرچه بخواهد نمی رسد چون قدر قدرت نیست، هرچند در «برجام» نفع داشت اما یکی از دلایل «برجام» برای کاهش مشکلات هسته ای همین بود که آمریکا می خواست حضور خود در منطقه را کم کند. این موضوع را عرب ها زودتر از ما متوجه شدند و دلیل اصلی موافقت اصلی عربستان با برجام همین بود که نمی خواستند حضور آمریکا در منطقه کمرنگ شود.

وی با اشاره به اینکه درحال حاضر آمریکا درحال برون سپاری امنیت منطقه به اسراییل است، تصریح کرد: دوستان ما هم در منطقه با خیالِ واهی خرید امنیت در حال عادی سازی روابط با اسراییل هستند و این یکی از بزرگ ترین اشتباهات راهبردی کشورهای منطقه است چون اسراییل نه تنها از آنها حمایت نمی کند، بلکه اینها قربانیانی خواهند شد برای حفظ اسراییل. شازده ربع پهلوی (رضا پهلوی – فرزند محمدرضا پهلوی) شروع به حمایت از اسراییل کرده است اما فراموش کرده که همین اسراییل که قصه کوروش را می گفت از دهه 90 که احتیاج به دشمن جدید پیدا کرد، آمد قصه کوروش را تبدیل به استرومردخوای و خشایارشا کرد. این قصه هم دروغ است چون اتفاق عهد عتیق برعکس آن چیزی است که تبلیغ می کنند. الان گفتمان حاکم در اسراییل این است که مدعی شدند ایرانیان از ابتدای تاریخ به دنبال نابودی آنها بودند.

ظریف درباره اشتباه ادراکی سوم، توضیح داد: این اشتباه است که فکر می کنیم اگر با چیزی مخالفت کنیم، آن موضوع شکل نمی گیرد. وی با تاکید بر اینکه «عدم حضور» مانع از شکل گیری یک اتفاق نیست، تصریح کرد: الان دو نگرش در کشور وجود دارد، یک نگرش این است که حضور ما در ترتیبات امنیت منطقه ای در خلیج فارس باعث بسته شدن دست ایران در محیط قدرت اش می شود که حرف بدی نیست اما اشتباه این است که اگر نباشیم این ترتیبات شکل نمی گیرد. عدم حضور به معنای حذف ما از اتفاقات است.

ظریف ادامه داد: راه های مواصلاتی هرچند که بهترین و مهم ترین راه ها هستند اما تنها راه نیست. وقتی راه خود را ببندیم می روند با هزینه بالاتر راه لاجورد را درست می کند و آنوقت ما از گزینه هم خارج می شویم. گاهی فکر می کنیم تنها کنشگر ما هستیم، بعضی اوقات فکر می کنیم اصلا توان کنشگری نداریم و آمریکا را قدرت مطلق می دانیم که هردو غلط است. در دنیای کنونی حتی آمریکا هم نمی تواند چیزی را وِتو کند، مگر توانست در شورای امنیت با وتو کردن جلوی مقاومت مردم غزه را بگیرد؟

وزیر پیشین امور خارجه، تاکید کرد: جنگ های اسراییل با دولت های عربی 6 روزه تمام شده. جنگ اسراییل با مردم غزه 7 ماه ادامه یافته درحالی که غرب و آمریکا خواستند اسراییل برنده شود. دیگر امروز کسی از نابودی حماس حرفی می زند. دنیا تغییر کرده است. آمریکا دیگر تصمیم گیر نهایی نیست. مهمترین کاری که ما می توانستیم بعد از بحران غزه انجام دهیم و فرش عادی سازی را از زیر پای افکار عمومی جهان عرب برای اسراییل بکشیم، این بود که پیشنهاد توافق منع تجاوز به کشورهای منطقه را دادیم. این کُنش اهریمن سازی از ایران را ناکام می کرد. فکر نکنیم باید ترسناک باشیم، هدف اسراییل از ایران ترسناک نشان دادن ماست.

در ادامه این نشست محمد مسجدجامعی – سفیر سابق ایران در واتیکان و دانش آموخته دکتری ژیوپلتیک در مورد شیخ نشین ها و عربستان، گفت: وقتی از مطالعه ژیوپلیتیکی حرف می زنیم یعنی تمام عناصر اقتصادی، هویتی، دینی، اجتماعی و… و. را بررسی کنیم؛ بنابراین نوع نگاه به مسایل از دید ژیوپلیتیکی باهم متفاوت است. شش کشور به عنوان شورای همکاری خلیج فارس علی رغم اختلافات و تفاوت ها، یک نوع هماهنگی دارند. دیگران هم به این مجموعه، یک شکل نگاه می کنند و می دانند آنها به معنای واقعی منافع مشترک دارند.

وی افزود: مدتی به جز مصر، سه کشور عربستان و امارات و بحرین، قطر را به شدت تحریم کردند، اما نتوانستند تحریم را ادامه دهند و مشکل پیدا کردند زیرا این مجموعه یک خانواده است و در مقایسه با سایر اتحادیه های جهانی یکی از منسجم ترین ها است. این مجموعه را به دلیل ساختار اجتماعی و قبیله ای، تاریخی و… می توان مجموعه واحد نامید.

مسدجامعی ادامه داد: گذار موفق این کشورها بعد از پیدایش ثروت نفتی هم مهم است. قدرت نفتی در لیبی و عراق یکی از عوامل مهم در از هم پاشیدگی این کشورها شد که این مسیله را عربستان و شیخ نشین ها ندارند چون ساختار قبیله ای خود را حفظ کردند. ورود ثروت در زمان کوتاه به جامعه بدوی اتفاق افتاد اما در عین حال سواد سیاسی و تمامیت اجتماعی حفظ شد که مهم ترین عامل آن ساختار قبیله ای است.

وی تاکید کرد هیچ تحول رادیکالی در این کشورها که منجر به تغییر نظام حاکم باشد به تنهایی اتفاق نمی افتد.

مسجد جامعی با بیان اینکه تحول در کشورها مسیر بالا به پایینی دارد، گفت: در کشورهای جهان سوم تحولات، رژیم ها را مجبور به سلسله اصلاحاتی می کند. در این کشورها به دلایل فرهنگی، قبیله ای و سنتی و دینی این اتفاق کمتر رخ می دهد. اینها عموما گرایش حمبلی دارند و اصولا در چارچوب فقه حمبلی مقابله با حاکم و نظام حاکم به هر دلیلی حرام است. البته این صرفا یک دلیل است.

این دیپلمات سابق کشورمان تاکید کرد: نگاه این کشورها نسبت به ایران، یک دیدگاه نسبتا مشترک است.

وی با اشاره به اینکه این کشورهای حاشیه خلیج فارس بخشی از جهان عرب هستند، گفت: این مجموعه در 10 سال اخیر سلسله تحولات درونی سنگینی تجربه کرده است. برای بررسی رژیم های سیاسی باید درک آنها از خودشان و منطقه در زمانه جدید را بدانید. این درک در 70 سال بعد از کشف نفت کاملا لایه به لایه است. تصور ما از این کشورها قدیمی است اما با تحولات زیربنایی که داشتند درکشان هم تحول یافته است.

مسجد جامعی درباره وضعیت فعلی این کشورها، بیان کرد: اینها 4 مرحله مختلف دارند. پیش از کشف نفت مجموعه ای بدوی و قبیله ای بودند. بعد از کشف نفت تا اواسط دهه 90 میلادی خیلی ثروتمند می شوند، اما تصورشان این است که این ثروت فضل خداست و اصل را بر لذت جویی می گذارند و حتی مشکلات امنیتی را با پول دادن از سر می گذرانند. در واقع طی 3 دهه هدف لذت بردن بود تا با مشکلات مواجه نشوند. اواسط دهه 90 میلادی مدل جدیدی در قطر ایجاد شد که به مدل 5 کشور دیگر تبدیل شد. آنها فهمیدند باید از انزوا خارج شده و وارد معرکه منطقه و جهان شد و برای همین زیربنای این کار را با ساخت هتل، فرودگاه، دانشگاه و… فراهم می کنند. این جریان از سال 2000 میلادی مدلِ همه شیخ نشین ها شد که نتایج مختلفی داشت. در مرحله فعلی این کشورها قصد دارند برای توسعه خود برنامه ریزی کنند.

وی خاطرنشان کرد: در بین اینها امارات چموشی هم دارد و به جز توسعه یافتن می خواهد در مسایلی که می تواند، دخالت کند و آنچه که به این موضوع کمک می کند جنگ اوکراین است.

دیپلمات سابق کشورمان با تاکید بر اینکه جنگ اوکراین شرایط را دگرگون کرده است، تصریح کرد: در این جنگ مسیله اصلی فقط زدنِ روسیه نیست، بلکه هدف زدنِ چین است که رقیب بزرگی برایشان محسوب می شود. شکست روسیه در این جنگ به معنای شکست چین هم هست. در این بین مسیله انرژی اهمیت زیادی پیدا کرد، اما این مهم است که این کشورهای شیخ نشین باهوش هستند و می دانند باید با آمریکا و سایر کشورها در روند اتفاقات چگونه برخورد کنند.

310310