سامانه اداره اجرای ثبت بخش اجراییه مهریه

پیگیری و وصول مهریه از طریق اداره اجرای ثبت اسناد رسمی، یکی از روش های قانونی و رایج است که امکان مطالبه حق را فراهم می آورد. این فرآیند با صدور اجراییه آغاز شده و شامل مراحل گوناگونی از معرفی اموال تا توقیف و نهایتاً وصول مهریه می شود که اطلاع از جزئیات آن برای زنان متقاضی مهریه و همچنین وکلا و پژوهشگران حقوقی ضروری است.

مهریه، حق مالی است که به موجب عقد نکاح دائم بر ذمه زوج قرار می گیرد و عندالمطالبه، زوجه می تواند آن را مطالبه کند. این مطالبه می تواند از دو طریق اصلی، یعنی دادگاه خانواده یا اداره اجرای ثبت اسناد و املاک کشور، پیگیری شود. انتخاب هر یک از این روش ها، مزایا و محدودیت های خاص خود را دارد و بسته به شرایط پرونده، یکی بر دیگری ارجحیت پیدا می کند. بسیاری از متقاضیان، به دلیل سرعت بیشتر و پیچیدگی کمتر در مراحل اولیه، اداره اجرای ثبت را برای مطالبه مهریه خود برمی گزینند. این اداره، بر اساس سند رسمی ازدواج که یک سند لازم الاجرا محسوب می شود، اقدام به صدور و اجرای اجراییه مهریه می کند. در این مقاله به بررسی جامع تمامی جنبه های مرتبط با سامانه اداره اجرای ثبت و بخش اجراییه مهریه خواهیم پرداخت تا راهنمایی کامل برای افراد درگیر با این فرآیند حقوقی باشد. از مفهوم اجراییه و نقش اداره ثبت گرفته تا مراحل گام به گام، نکات حقوقی مهم، و مقایسه این روش با اقدام از طریق دادگاه، همه و همه به صورت دقیق و قابل فهم تشریح خواهد شد.

درک مبانی: اجراییه مهریه و نقش اداره اجرای ثبت

برای شروع هر فرآیند حقوقی، درک مفاهیم بنیادی و نقش نهادهای مرتبط، از اهمیت بالایی برخوردار است. در مورد مطالبه مهریه از طریق اداره اجرای ثبت، ابتدا باید به تعریف اجراییه مهریه و سپس به معرفی اداره اجرای ثبت و صلاحیت های آن بپردازیم تا مسیر اجرای مهریه از طریق ثبت به طور کامل روشن شود.

اجراییه مهریه چیست؟

اجراییه مهریه دستوری رسمی و قانونی است که از سوی مراجع ذی صلاح برای اجرای مفاد یک سند رسمی لازم الاجرا، از جمله سند رسمی ازدواج، صادر می شود. هنگامی که سند ازدواج به صورت رسمی در دفترخانه ثبت شده باشد، مهریه مندرج در آن، یک سند لازم الاجرا محسوب می شود. این بدان معناست که برای نحوه وصول مهریه از طریق ثبت نیازی به طرح دعوا در دادگاه و اثبات حقانیت اولیه نیست، بلکه زوجه می تواند مستقیماً درخواست اجرای آن را از مرجع صالح، یعنی اداره اجرای ثبت اسناد و املاک کشور، نماید.

اجراییه مهریه در واقع سندی است که به زوج ابلاغ می شود و او را مکلف می سازد تا در مهلت مقرر قانونی، نسبت به پرداخت مهریه یا معرفی اموال خود اقدام کند. تفاوت اصلی آن با حکم دادگاه این است که حکم دادگاه نتیجه یک فرآیند دادرسی و صدور رأی است، در حالی که اجراییه مهریه از ابتدا و بر مبنای سند رسمی ازدواج صادر می شود و نیازی به طی کردن مراحل طولانی رسیدگی قضایی ندارد. این ویژگی، یکی از مهم ترین دلایلی است که بسیاری از افراد اجرای مهریه از طریق ثبت را به عنوان گزینه ترجیحی خود انتخاب می کنند.

نقش و صلاحیت اداره اجرای ثبت اسناد رسمی در مهریه

سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، نهادی حاکمیتی است که وظایف متعددی از جمله ثبت اسناد، املاک، شرکت ها، علائم تجاری و اختراعات را بر عهده دارد. یکی از مهم ترین بخش های این سازمان، اداره اجرای ثبت اسناد رسمی است. این اداره صلاحیت رسیدگی به درخواست های اجرای اسناد لازم الاجرا را دارد که سند ازدواج رسمی یکی از بارزترین نمونه های آن است. زمانی که زوجه خواهان وصول مهریه خود از طریق ثبت باشد، درخواست خود را به این اداره ارائه می دهد. اداره اجرای ثبت، پس از بررسی مدارک و اطمینان از صحت سند، اقدام به صدور اجراییه و پیگیری مراحل اجراییه مهریه در اداره ثبت برای وصول مهریه از اموال زوج می کند. تأکید می شود که شرط اصلی برای اقدام از طریق اداره ثبت، داشتن سند رسمی ازدواج است؛ در غیر این صورت، تنها راه قانونی مطالبه مهریه، مراجعه به دادگاه خانواده خواهد بود.

این اداره در واقع بازوی اجرایی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور در زمینه اجرای مفاد اسناد لازم الاجرا است. وظیفه اصلی آن، کمک به افراد برای احقاق حقوق خود بر اساس اسناد معتبر و رسمی است. مسئولیت های اداره ثبت شامل ابلاغ اجراییه، استعلام اموال، توقیف، ارزیابی و نهایتاً مزایده اموال برای وصول دین می شود.

مزایا و محدودیت های اقدام از طریق ثبت

انتخاب مسیر مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت، مانند هر روش دیگری، دارای مزایا و محدودیت هایی است که آگاهی از آن ها برای تصمیم گیری آگاهانه و درک تفاوت اجرای مهریه دادگاه و ثبت ضروری است.

مزایا:

• سرعت بالاتر: معمولاً فرآیند صدور اجراییه و شروع عملیات اجرایی در اداره ثبت، سریع تر از طی مراحل دادرسی در دادگاه است، زیرا نیازی به اثبات حقانیت اولیه در دادگاه نیست.
• هزینه کمتر در مراحل اولیه: هزینه های دادرسی در دادگاه ممکن است در ابتدا بیشتر باشد. در اداره ثبت، هزینه های اولیه اغلب کمتر است، اگرچه نیم عشر اجراییه در نهایت اخذ می شود. این مورد برای افرادی که نگران هزینه اجرای مهریه از طریق اداره ثبت هستند، حائز اهمیت است.
• عدم نیاز به اثبات اعسار اولیه: برخلاف مطالبه مهریه از طریق دادگاه که ممکن است زوج ادعای اعسار کند و این موضوع فرآیند را طولانی کند، در اداره ثبت، این مراحل در ابتدا مطرح نمی شود و تنها در صورت درخواست زوج، دادگاه به آن رسیدگی می کند.
• امکان توقیف مستقیم اموال: اداره ثبت می تواند به سرعت نسبت به شناسایی و توقیف اموال زوج اقدام کند، بدون نیاز به صدور حکم قطعی از دادگاه. این ویژگی، برای توقیف اموال زوج برای مهریه (از طریق ثبت) بسیار کارآمد است.
• عدم نیاز به طرح دعوای حقوقی: ماهیت کار در ثبت، اجرایی است نه قضایی، بنابراین نیازی به طرح دعوای حقوقی و حضور در جلسات متعدد دادگاه نیست، که می تواند از پیچیدگی ها بکاهد.

محدودیت ها:

• عدم امکان جلب زوج: مهم ترین محدودیت این روش آن است که اداره ثبت، صلاحیت صدور حکم جلب (بازداشت) برای زوج را ندارد. این امر تنها از طریق دادگاه و در صورت عدم پرداخت مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه یا عدم معرفی اموال قابل پیگیری است.
• محدودیت ۱۱۰ سکه (توضیح دقیق): اگرچه مهریه تا هر میزانی که در عقدنامه قید شده باشد، قابل مطالبه است، اما در خصوص سقف ۱۱۰ سکه، اداره ثبت صرفاً اموال را توقیف می کند. برای درخواست اعسار یا جلب در خصوص مازاد بر ۱۱۰ سکه، همچنان نیاز به مراجعه به دادگاه وجود دارد. این نکته برای مهریه عندالمطالبه از طریق ثبت بسیار مهم است.
• نیاز به وجود اموال شناسایی شده: اگر زوج هیچ مالی نداشته باشد یا اموال او به نام دیگری باشد، اداره ثبت برای توقیف و وصول مهریه با مشکل مواجه می شود. در چنین مواردی، چاره ای جز مراجعه به دادگاه و اثبات اعسار و درخواست جلب نیست.
• عدم قابلیت طرح دعاوی مرتبط: اداره ثبت تنها به مطالبه مهریه بر اساس سند ازدواج می پردازد و نمی توان همزمان دعاوی دیگری مانند تمکین، نفقه، یا حضانت را در آنجا مطرح کرد. این دعاوی منحصراً در صلاحیت دادگاه خانواده هستند.

انتخاب روش مناسب، باید با در نظر گرفتن این مزایا و محدودیت ها و با توجه به شرایط خاص هر پرونده صورت گیرد تا سازمان ثبت اسناد و املاک کشور مهریه شما را به بهترین شکل پیگیری کند.

گام به گام اجراییه مهریه از طریق اداره ثبت: فرآیند عملیاتی

پس از درک مبانی نظری، نوبت به تشریح فرآیند عملیاتی مطالبه مهریه از طریق اداره اجرای ثبت می رسد. این فرآیند شامل چندین گام مشخص است که هر یک نیازمند دقت و آگاهی از جزئیات قانونی است و به شما کمک می کند تا مراحل اجراییه مهریه در اداره ثبت را به درستی طی کنید.

گام اول: درخواست صدور اجراییه از دفترخانه ازدواج

اولین قدم برای اجرای مهریه از طریق ثبت، مراجعه به دفترخانه ای است که سند ازدواج را تنظیم کرده است. اگر دفترخانه اصلی دیگر فعال نباشد یا بنا به دلایلی مراجعه به آن ممکن نباشد، باید به دفترخانه کفیل آن مراجعه شود. زوجه با در دست داشتن مدارک لازم، درخواست صدور اجراییه را به سردفتر ارائه می دهد. این درخواست معمولاً در فرم های مخصوصی تکمیل و ثبت می شود. سردفتر پس از تأیید سند ازدواج، نسخه ای از اجراییه را صادر و به زوجه تحویل می دهد تا او بتواند مراحل بعدی را در اداره ثبت پیگیری کند. این سند به عنوان نامه اجراییه مهریه شناخته می شود.

مدارک لازم در دفترخانه:

• اصل سند ازدواج
• اصل شناسنامه زوجه
• اصل کارت ملی زوجه

در این مرحله، دفترخانه ازدواج صرفاً مسئول صدور اجراییه است و وارد جزئیات عملیات اجرایی نمی شود.

گام دوم: تشکیل پرونده در اداره اجرای ثبت و استفاده از سامانه ها

پس از دریافت اجراییه از دفترخانه، گام بعدی مراجعه به اداره اجرای ثبت اسناد و املاک مربوطه است. این مرحله شامل تهیه مدارک لازم برای اجرای مهریه ثبتی، بررسی سامانه های موجود و تشکیل پرونده فیزیکی است.

مدارک مورد نیاز برای تشکیل پرونده در اداره ثبت:

• اجراییه صادره از دفترخانه ازدواج
• اصل و کپی شناسنامه زوجه
• اصل و کپی کارت ملی زوجه
• اصل سند ازدواج
• لیست اموال احتمالی زوج (در صورت اطلاع زوجه، مانند پلاک خودرو، پلاک ثبتی ملک، شماره حساب بانکی و…)

بررسی سامانه نوبت دهی و پیگیری (سامانه های موجود):

در سال های اخیر، سازمان ثبت اسناد و املاک کشور تلاش هایی برای الکترونیکی کردن برخی از خدمات خود انجام داده است. با این حال، باید توجه داشت که یک سامانه سراسری و یکپارچه برای تمامی مراحل پیگیری اجراییه مهریه به صورت آنلاین و جامع، در حال حاضر به طور کامل در دسترس عموم نیست. بخش های الکترونیکی عمدتاً در زمینه های نوبت دهی و گاهی استعلام وضعیت اولیه پرونده فعال هستند که اغلب به صورت استانی یا در ادارات خاصی پیاده سازی شده اند. برای مثال، نوبت دهی آنلاین اداره ثبت مهریه در برخی کلانشهرها و استان ها ممکن است وجود داشته باشد.

برای مثال، در برخی از کلانشهرها مانند تهران، ادارات اجرای ثبت ممکن است سامانه های نوبت دهی مخصوص به خود را داشته باشند. این سامانه ها به منظور کاهش ازدحام و سهولت مراجعه حضوری راه اندازی شده اند. نحوه کار با این سامانه ها عموماً به شرح زیر است:

1. نحوه دسترسی به سامانه: معمولاً از طریق جستجو در وب سایت سازمان ثبت اسناد و املاک استان مربوطه یا جستجوی مستقیم نام اداره اجرای ثبت مورد نظر در اینترنت، می توان به آدرس سامانه نوبت دهی دست یافت. برخی ادارات نیز ممکن است آدرس های IP خاصی برای این منظور داشته باشند.
2. مراحل اخذ نوبت:
   • انتخاب اداره مورد نظر (مثلاً اداره پنجم اجرای اسناد رسمی تهران).
   • انتخاب نوع خدمت (مانند تشکیل پرونده اجرایی مهریه یا پیگیری پرونده).
   • ثبت اطلاعات شخصی شامل نام، نام خانوادگی، کد ملی و در صورت وجود، شماره پرونده.
   • انتخاب تاریخ و زمان مراجعه از میان گزینه های موجود.
   • تایید نوبت و دریافت کد پیگیری.
3. نحوه دریافت کد پیگیری و اهمیت آن: پس از اتمام مراحل، سامانه یک کد پیگیری به شما ارائه می دهد. این کد را باید یادداشت کرده یا پرینت بگیرید، زیرا برای مراجعه حضوری و احیاناً پیگیری های بعدی، به آن نیاز خواهید داشت.
4. نحوه استعلام وضعیت پرونده: در حال حاضر، سامانه های جامع برای استعلام پرونده مهریه در ثبت به صورت لحظه ای و مرحله به مرحله وضعیت پرونده مهریه در ثبت، به صورت فراگیر وجود ندارد. پیگیری عمدتاً به صورت حضوری یا از طریق وکیل و با مراجعه به کارشناس مربوطه انجام می شود. در برخی سامانه ها، ممکن است امکان مشاهده وضعیت اولیه درخواست نوبت یا تأیید آن وجود داشته باشد.

تشکیل پرونده فیزیکی در اداره ثبت پس از اخذ نوبت (در صورت لزوم)، زوجه یا وکیل او باید با مدارک کامل به اداره اجرای ثبت مراجعه کرده و درخواست خود را برای تشکیل پرونده اجرایی مهریه ثبت کند. در این مرحله، کارشناس ثبت پرونده ای را تشکیل داده و شماره ای به آن اختصاص می دهد که برای تمامی پیگیری های بعدی مورد نیاز خواهد بود.

گام سوم: ابلاغ اجراییه به زوج

پس از تشکیل پرونده، اداره ثبت وظیفه دارد اجراییه صادر شده را به زوج ابلاغ کند. ابلاغ می تواند به دو صورت قانونی یا واقعی صورت گیرد. ابلاغ واقعی زمانی است که اجراییه مستقیماً به خود زوج تحویل شود و او از محتوای آن مطلع گردد. ابلاغ قانونی نیز شامل مواردی است که ابلاغ به بستگان زوج یا در محل اقامت او انجام می شود و قانوناً معتبر است، حتی اگر زوج مستقیماً مطلع نشود.

زوج از تاریخ ابلاغ اجراییه، ده روز مهلت قانونی دارد تا نسبت به یکی از اقدامات زیر عمل کند:

• پرداخت کامل مهریه.
• معرفی اموالی که برای پرداخت مهریه کافی باشد.
• درخواست تقسیط مهریه (که این درخواست باید در دادگاه خانواده بررسی شود).

عواقب عدم پاسخگویی زوج در این مهلت: در صورت عدم پرداخت، عدم معرفی اموال کافی، یا عدم اقدام برای تقسیط در مهلت مقرر، اداره ثبت عملیات اجرایی را برای شناسایی و توقیف اموال زوج آغاز خواهد کرد. این مرحله بسیار حیاتی است، زیرا مبنای اقدامات بعدی برای وصول مهریه خواهد بود.

گام چهارم: شناسایی و توقیف اموال زوج

این گام، یکی از مهم ترین و حساس ترین مراحل در فرآیند نحوه وصول مهریه از طریق ثبت است. پس از انقضای مهلت ۱۰ روزه و عدم اقدام زوج، اداره ثبت وارد عمل می شود تا اموال او را شناسایی و توقیف اموال زوج برای مهریه (از طریق ثبت) را انجام دهد.

نقش زوجه در معرفی اموال:

با اینکه اداره ثبت اقدامات لازم را برای شناسایی اموال انجام می دهد، اما نقش زوجه (یا وکیل او) در معرفی اموال زوج، بسیار کلیدی است. هرچه اطلاعات دقیق تری از اموال زوج (مانند پلاک خودرو، پلاک ثبتی ملک، شماره حساب بانکی، اطلاعات شرکت یا محل کار) ارائه شود، فرآیند شناسایی و توقیف سریع تر و با موفقیت بیشتری پیش خواهد رفت.

اقدامات اداره ثبت برای شناسایی اموال:

اداره ثبت پس از دریافت درخواست از سوی زوجه، استعلامات لازم را از مراجع و نهادهای مختلف انجام می دهد. این استعلامات می تواند شامل موارد زیر باشد:

• بانک مرکزی: برای شناسایی حساب های بانکی و موجودی آن ها در تمامی بانک ها و موسسات مالی.
• اداره راهور (پلیس راهنمایی و رانندگی): برای شناسایی خودروهای به نام زوج.
• اداره ثبت اسناد و املاک: برای شناسایی املاک و مستغلات (زمین، آپارتمان، باغ و…) به نام زوج.
• سازمان بورس و اوراق بهادار: برای شناسایی سهام و اوراق مشارکت زوج.
• صندوق های سرمایه گذاری و بیمه: برای شناسایی هرگونه سرمایه گذاری یا بیمه نامه که منافع مالی برای زوج دارد.
• ادارات دولتی و خصوصی: در صورت مشخص بودن محل کار زوج، برای توقیف حقوق و مزایا.

انواع اموال قابل توقیف:

تقریباً هر نوع مالی که ارزش مادی داشته و به نام زوج باشد، قابل توقیف است:

• اموال منقول: خودرو، موجودی حساب بانکی، حقوق و مزایای کاری (با رعایت سقف قانونی)، سهام، طلا و جواهر، وسایل منزل (غیر از مستثنیات دین).
• اموال غیرمنقول: ملک، زمین، آپارتمان، باغ، سهم از ملک و…
• حقوق و مزایا: حقوق ماهیانه، پاداش، سنوات، و سایر دریافتی ها (که معمولاً یک چهارم حقوق کارمندان و یک سوم حقوق بازنشستگان قابل توقیف است).

توضیح مستثنیات دین

مطابق قانون، برخی از اموال زوج به عنوان مستثنیات دین شناخته می شوند و حتی در صورت بدهی، قابل توقیف نیستند. هدف از این قانون، حفظ حداقل معیشت و کرامت انسانی بدهکار است.

مهم ترین موارد مستثنیات دین در اجرای مهریه عبارتند از:

• مسکن مورد نیاز و متناسب با شأن بدهکار (زوج) و افراد تحت تکفل او. این مسکن باید در شأن عرفی و اجتماعی فرد باشد و صرفاً جهت سکونت باشد، نه سرمایه گذاری.
• اثاثیه منزل ضروری برای زندگی که برای ادامه زندگی لازم است و نه اثاثیه لوکس و تجملاتی.
• ابزار و وسایل کار و تحصیل برای امرار معاش یا تحصیل بدهکار و افراد تحت تکفل. این ابزار باید مستقیماً برای شغل یا تحصیل استفاده شوند.
• تلفن و سایر وسایل ارتباطی ضروری که برای حفظ ارتباطات اولیه و ضروری استفاده می شوند.
• ودایع و سپرده های ضروری به میزانی که برای تأمین حداقل معیشت بدهکار و افراد تحت تکفل او لازم است.
• بیمه عمر و مزایای آن، که معمولاً به عنوان نوعی حمایت مالی در آینده محسوب می شود.

تعیین مصادیق مستثنیات دین به تشخیص مرجع قضایی یا اجرایی (رئیس ثبت) و با در نظر گرفتن شرایط زندگی زوج صورت می گیرد و هر پرونده ممکن است تفاوت هایی داشته باشد.

گام پنجم: ارزیابی، مزایده و وصول مهریه (در صورت عدم پرداخت)

در صورتی که زوج با وجود توقیف اموال، همچنان از پرداخت مهریه امتناع کند، اداره ثبت برای نحوه وصول مهریه از طریق ثبت از محل فروش اموال توقیفی اقدام می کند. این فرآیند شامل مراحل زیر است:

1. مراحل کارشناسی و ارزیابی اموال توقیفی: پس از توقیف، اموال توسط کارشناسان رسمی دادگستری (یا کارشناسان رسمی ثبت) ارزیابی و قیمت گذاری می شوند. هدف از این ارزیابی، تعیین قیمت عادلانه برای مزایده است. کارشناسان با توجه به شرایط بازار، وضعیت فیزیکی و سایر عوامل، قیمت پایه را مشخص می کنند.
2. آگهی مزایده و شرایط آن: پس از ارزیابی، اداره ثبت اقدام به انتشار آگهی مزایده می کند. این آگهی معمولاً در روزنامه های کثیرالانتشار، تابلو اعلانات اداره ثبت یا وب سایت های مرتبط منتشر می شود و شامل اطلاعاتی نظیر نوع مال، مشخصات اجمالی، قیمت پایه، زمان و مکان مزایده است. متقاضیان شرکت در مزایده باید شرایط مندرج در آگهی را رعایت کنند و معمولاً سپرده ای را به عنوان تضمین مشارکت واریز نمایند.
3. نحوه برگزاری مزایده و انتقال اموال: مزایده در تاریخ و ساعت مقرر برگزار می شود و بالاترین پیشنهاد دهنده، برنده مزایده خواهد بود. پس از پرداخت ثمن (بهای) مزایده، اداره ثبت مراحل انتقال مال توقیفی را به نام برنده مزایده انجام می دهد. این انتقال شامل ثبت سند رسمی برای اموال غیرمنقول یا تحویل فیزیکی برای اموال منقول است.
4. چگونگی پرداخت مهریه به زوجه از محل فروش اموال: پس از کسر هزینه های اجراییه مهریه (مانند نیم عشر اجرایی، هزینه کارشناسی، هزینه آگهی) و سایر دیون قانونی (در صورت وجود)، مبلغ حاصل از فروش اموال توقیفی، به زوجه پرداخت می شود تا مهریه خود را دریافت کند. اگر مبلغ فروش بیش از میزان مهریه باشد، مازاد آن پس از کسر هزینه ها به زوج مسترد می گردد.

گام ششم: اعتراض به عملیات اجرایی ثبت

هم زوج و هم زوجه حق دارند در صورت مشاهده هرگونه تخلف یا ایراد در عملیات اجرایی ثبت، به آن اعتراض کنند. این حق، از اصول دادرسی عادلانه و نظارت بر صحت فرآیندها نشأت می گیرد و جزئی جدایی ناپذیر از مراحل اجراییه مهریه در اداره ثبت است.

حقوق زوج و زوجه برای اعتراض:

• حق اعتراض زوج: زوج می تواند به اقداماتی مانند توقیف مال غیر از خود (مالی که به نام شخص ثالث است)، توقیف مستثنیات دین، یا اشتباه در ارزیابی مال اعتراض کند. همچنین، اگر ابلاغ اجراییه به درستی انجام نشده باشد، زوج می تواند به این موضوع اعتراض نماید.
• حق اعتراض زوجه: زوجه نیز می تواند به اقداماتی مانند عدم توقیف صحیح اموال (در صورت وجود اموال و عدم اقدام اداره)، کندی فرآیند اجرایی یا اشتباه در محاسبه مهریه اعتراض نماید.

مراجع رسیدگی به اعتراضات:

• رئیس ثبت: در ابتدا، اعتراض به رئیس اداره ثبت محل ارائه می شود. رئیس ثبت پس از بررسی، دستورات لازم را صادر می کند و رای او در این مرحله قطعی است.
• دادگاه: در صورتی که اعتراض به نظر رئیس ثبت مورد پذیرش قرار نگیرد یا معترض همچنان به آن اعتراض داشته باشد، می تواند از طریق دادگاه (عموماً دادگاه حقوقی) طرح دعوا کند. اعتراض به عملیات اجرایی ثبت مهریه در دادگاه، فرآیند حقوقی مستقل خود را دارد و دادگاه صالح به رسیدگی به اعتراضات، معمولاً دادگاهی است که محل اجرای ثبت در حوزه قضایی آن قرار دارد.

موارد قابل اعتراض:

اعتراض می تواند به دلایل مختلفی صورت گیرد، از جمله:

• توقیف مالی که متعلق به شخص ثالث است و زوج در آن مال سهمی ندارد.
• توقیف اموالی که جزء مستثنیات دین هستند و از نظر قانونی نباید توقیف شوند.
• اشکال در ابلاغ اجراییه (مانند عدم رعایت تشریفات قانونی ابلاغ).
• خطا در تشخیص میزان مهریه یا محاسبات مربوط به آن.
• اشتباه در ارزیابی مال توقیفی که منجر به تضییع حقوق یکی از طرفین شود.

نکات حقوقی مهم در بخش اجراییه مهریه

در فرآیند اجراییه مهریه، برخی نکات حقوقی وجود دارند که آگاهی از آن ها می تواند به پیشبرد بهتر پرونده و جلوگیری از مشکلات احتمالی کمک کند. این نکات شامل تفاوت های مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه، سقف ۱۱۰ سکه، هزینه ها و نقش وکیل است که از قوانین جدید مهریه و اداره ثبت نشأت می گیرد.

مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه در اجرای ثبت

نوع مهریه (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه) تأثیر مستقیمی بر نحوه وصول مهریه از طریق ثبت و سرعت آن دارد:

• مهریه عندالمطالبه: مهریه ای است که زن می تواند در هر زمان پس از عقد، آن را مطالبه کند و زوج ملزم به پرداخت فوری آن است، مگر اینکه اعسار خود را ثابت کند. در اداره ثبت، برای مهریه عندالمطالبه، مراحل اجرایی به سرعت آغاز می شود و اداره ثبت اقدام به توقیف اموال زوج می کند. نیازی به اثبات توانایی مالی زوج از سوی زوجه نیست.
• مهریه عندالاستطاعه: مهریه ای است که پرداخت آن مشروط به توانایی مالی زوج است. به عبارت دیگر، زن زمانی می تواند آن را مطالبه کند که ثابت کند زوج توانایی مالی پرداخت دارد. در اداره ثبت، برای مطالبه مهریه عندالاستطاعه (به خصوص مازاد بر ۱۱۰ سکه)، معمولاً نیاز به اثبات استطاعت مالی زوج در دادگاه وجود دارد و پس از اثبات، اداره ثبت می تواند اقدام به اجرا کند. این موضوع می تواند فرآیند را کمی طولانی تر کند.

قانون سقف ۱۱۰ سکه بهار آزادی

یکی از مهم ترین تغییرات قانونی در خصوص مهریه، محدودیت سقف ۱۱۰ سکه بهار آزادی است که در راستای قوانین جدید مهریه و اداره ثبت وضع شده است. این قانون به این معناست که:

• زوج تا سقف ۱۱۰ سکه از مهریه خود، مکلف به پرداخت است و در صورت عدم پرداخت و عدم اثبات اعسار، می تواند جلب شود. این بخش از مهریه عندالمطالبه تلقی می شود.
• اداره ثبت نیز تا همین سقف می تواند اموال زوج را توقیف و به فروش برساند.
• اما برای مطالبه مازاد بر ۱۱۰ سکه، زوجه باید در دادگاه خانواده ثابت کند که زوج توانایی مالی (استطاعت) پرداخت این مقدار اضافه را دارد. در غیر این صورت، برای این مازاد بر ۱۱۰ سکه، زوج نه جلب می شود و نه اموال او توقیف می گردد، مگر اینکه استطاعت مالی او به اثبات برسد.

این قانون به منظور حمایت از بنیان خانواده و جلوگیری از سوءاستفاده از مهریه های سنگین وضع شده است، اما همچنان کل مهریه مندرج در عقدنامه، بر ذمه زوج باقی می ماند و در صورت اثبات استطاعت، قابل وصول است.

هزینه های اجراییه مهریه

فرآیند مطالبه مهریه از طریق ثبت، شامل هزینه هایی است که باید مورد توجه قرار گیرد و در بخش هزینه اجرای مهریه از طریق اداره ثبت گنجانده می شود:

• هزینه صدور اجراییه در دفترخانه: مبلغی جزئی است که در زمان درخواست صدور اجراییه در دفترخانه ازدواج پرداخت می شود.
• هزینه های دولتی و نیم عشر اجرایی: پس از صدور اجراییه و شروع عملیات اجرایی، نیم عشر اجرایی (۵ درصد از مبلغ مهریه) به عنوان هزینه دولتی اخذ می شود. این هزینه در ابتدا توسط متقاضی (زوجه) پرداخت می شود، اما در نهایت، مسئولیت پرداخت آن با بدهکار (زوج) است و از محل اموال توقیفی یا از خود او وصول می گردد. علاوه بر این، هزینه های دیگری مانند هزینه کارشناسی اموال توقیفی نیز ممکن است مطرح شود.

نکته مهم این است که تمامی این هزینه ها در نهایت از زوج دریافت شده و به زوجه مسترد می گردد، مگر در مواردی که زوجه از اجرای عملیات منصرف شود.

نقش وکیل متخصص در پرونده های اجرایی مهریه

با توجه به پیچیدگی های قانونی و فرآیندهای اداری، حضور وکیل متخصص در پرونده های اجرایی مهریه، می تواند مزایای قابل توجهی داشته باشد. این موضوع برای افرادی که به دنبال وکیل برای اجرای مهریه ثبتی هستند، اهمیت ویژه ای دارد:

• آیا حضور وکیل الزامی است؟ خیر، حضور وکیل الزامی نیست و زوجه می تواند شخصاً پرونده خود را پیگیری کند.
• مزایای حضور وکیل:
  • آگاهی از قوانین و رویه ها: وکیل متخصص با قوانین، بخشنامه ها و رویه های جاری ادارات ثبت آشناست و می تواند از بروز اشتباهات جلوگیری کند.
  • تسریع فرآیند: وکیل می تواند با پیگیری های مستمر و صحیح، به تسریع فرآیند کمک کند.
  • شناسایی اموال: وکیل می تواند در شناسایی و معرفی اموال زوج به اداره ثبت، نقش مؤثری ایفا کند و از روش های قانونی برای کشف اموال استفاده کند.
  • پرهیز از اشتباهات: اشتباهات کوچک در مراحل اداری می تواند منجر به طولانی شدن یا حتی مختومه شدن پرونده شود که وکیل از بروز آن ها جلوگیری می کند.
  • کاهش استرس: پیگیری پرونده های حقوقی می تواند برای افراد عادی استرس زا باشد. وکیل این بار را از دوش موکل برمی دارد و آرامش خاطر بیشتری را فراهم می کند.
• ویژگی های یک وکیل متخصص خوب:
  • تجربه و سابقه درخشان در پرونده های مهریه و دعاوی خانواده.
  • آشنایی با رویه های خاص ادارات اجرای ثبت در مناطق مختلف و ارتباطات لازم.
  • توانایی بالا در تحلیل پرونده و پیگیری مجدانه آن.
  • صداقت و حفظ منافع موکل به عنوان اولویت اصلی.

مدت زمان تقریبی فرآیند اجراییه مهریه در ثبت

مدت زمان فرآیند اجراییه مهریه در ثبت، بسته به عوامل مختلفی متغیر است و نمی توان زمان دقیقی را برای آن مشخص کرد:

• میزان همکاری زوجه در معرفی اموال: هرچه زوجه اطلاعات دقیق تری از اموال زوج داشته باشد و به موقع آن ها را معرفی کند، فرآیند شناسایی و توقیف سریع تر خواهد بود.
• میزان اموال زوج و قابلیت شناسایی آن ها: اگر زوج اموال قابل دسترس و واضحی داشته باشد، زمان کمتری برای توقیف نیاز است. اما در صورت مخفی کردن اموال یا پیچیدگی وضعیت مالی زوج، زمان بیشتری صرف خواهد شد.
• پیچیدگی اعتراضات احتمالی: اگر زوج یا اشخاص ثالث به عملیات اجرایی اعتراض کنند، فرآیند طولانی تر می شود و نیاز به رسیدگی های قانونی بیشتری خواهد بود.
• حجم کاری اداره ثبت: شلوغی و حجم پرونده های هر اداره ثبت نیز می تواند بر مدت زمان تأثیر بگذارد.

با این حال، به طور کلی می توان گفت که اگر اموال زوج به سادگی قابل شناسایی و توقیف باشند، فرآیند اجراییه ثبت می تواند از چند ماه تا یک سال به طول بینجامد. در موارد پیچیده تر، ممکن است این زمان افزایش یابد.

تاثیر فوت زوج یا زوجه بر پرونده اجرایی

فوت هر یک از طرفین دعوا در فرآیند اجراییه مهریه، وضعیت پرونده را تحت تأثیر قرار می دهد:

• فوت زوج: با فوت زوج، مهریه به عنوان دین ممتاز، از ترکه (اموال به جا مانده) او قابل وصول است. وراث زوج ملزم به پرداخت مهریه از محل اموال باقی مانده از متوفی هستند. فرآیند اجرایی از طریق اداره ثبت می تواند علیه ورثه و از محل اموال متوفی ادامه یابد، مشروط بر اینکه ورثه ترکه را قبول کرده باشند.
• فوت زوجه: با فوت زوجه، حق مهریه او به ورثه اش منتقل می شود. ورثه زوجه می توانند ادامه فرآیند اجرایی را برای وصول مهریه از زوج پیگیری کنند. در این حالت، ورثه با ارائه مدارک لازم به اداره ثبت، جانشین متوفی می شوند.

امکان تقسیط مهریه از طریق ثبت

اداره ثبت به خودی خود صلاحیت رسیدگی به درخواست تقسیط مهریه را ندارد. در صورتی که زوج تمایل به تقسیط مهریه داشته باشد، باید دادخواست اعسار از پرداخت مهریه و تقاضای تقسیط را به دادگاه خانواده ارائه دهد. اگر دادگاه با تقسیط موافقت کند و حکم قطعی در این خصوص صادر شود، اداره ثبت بر اساس حکم دادگاه، مهریه را به صورت اقساطی از زوج وصول خواهد کرد. این بدان معناست که حتی اگر پرونده در ثبت در حال پیگیری باشد، زوج برای تقسیط باید به دادگاه مراجعه کند و حکم دادگاه برای اداره ثبت لازم الاجرا خواهد بود.

مقایسه جامع: اجرای مهریه از طریق ثبت یا دادگاه؟

تصمیم گیری برای انتخاب مسیر مطالبه مهریه، یکی از اولین و مهم ترین اقداماتی است که زوجه باید انجام دهد. هر دو روش (ثبت و دادگاه) دارای ویژگی های خاص خود هستند. آگاهی از تفاوت اجرای مهریه دادگاه و ثبت می تواند به انتخابی آگاهانه منجر شود. جدول زیر یک مقایسه جامع بین این دو روش ارائه می دهد:

معیار	اجرای مهریه از طریق اداره ثبت	اجراییه مهریه از طریق دادگاه خانواده
مبنای اقدام	سند رسمی ازدواج (سند لازم الاجرا)	طرح دعوای حقوقی و صدور حکم قطعی
سرعت فرآیند	معمولاً سریع تر (به خصوص در مراحل اولیه اجراییه مهریه در اداره ثبت)	معمولاً طولانی تر (نیاز به طی مراحل دادرسی، تجدیدنظر و واخواهی)
هزینه های اولیه و کلی	هزینه کمتر در ابتدا، سپس نیم عشر اجرایی و هزینه های کارشناسی (در نهایت از زوج وصول می شود)	هزینه های دادرسی اولیه و وکالت (در صورت انتخاب وکیل)، نیم عشر اجرایی (پس از صدور حکم قطعی)
پیچیدگی مراحل	نسبتاً ساده تر در مراحل اولیه اجرایی و اداری	پیچیده تر (نیاز به لایحه نویسی، حضور در جلسات دادرسی، دفاع، اثبات دعوا)
نیاز به وکیل	اختیاری اما توصیه می شود (برای تسریع و دقت بیشتر در مراحل اجراییه مهریه در اداره ثبت)	اختیاری اما بسیار توصیه می شود (برای پیچیدگی های دادرسی و افزایش شانس موفقیت)
امکان جلب زوج	غیرممکن (اداره ثبت صلاحیت صدور حکم جلب ندارد)	ممکن (تا سقف ۱۱۰ سکه، در صورت عدم پرداخت و عدم اثبات اعسار در دادگاه)
محدودیت سقف ۱۱۰ سکه	برای مازاد بر ۱۱۰ سکه، نیاز به اثبات استطاعت زوج در دادگاه است	تا سقف ۱۱۰ سکه با امکان جلب، مازاد بر آن نیاز به اثبات استطاعت در همان دادگاه
نوع مهریه (وجه نقد، غیر نقد)	برای هر دو نوع (باید ارزش گذاری شود)	برای هر دو نوع (باید ارزش گذاری شود)
مدارک مورد نیاز	اجراییه از دفترخانه، سند ازدواج، شناسنامه، کارت ملی، اطلاعات اموال احتمالی زوج	سند ازدواج، شناسنامه، کارت ملی، مدارک اثبات استطاعت (برای مازاد ۱۱۰ سکه و عندالاستطاعه)
امکان طرح دعاوی مرتبط	فقط مهریه (و اعتراض به عملیات اجرایی)	امکان طرح همزمان دعاوی مرتبط مانند نفقه، تمکین، حضانت و سایر امور خانواده
مستثنیات دین	اعمال می شود (توسط رئیس ثبت یا دادگاه در صورت اعتراض)	اعمال می شود (توسط دادگاه)

با توجه به جدول فوق، انتخاب بین این دو روش به عواملی مانند وجود اموال قابل شناسایی و توقیف برای زوج، تمایل زوجه به جلب زوج، سرعت مد نظر و پیچیدگی های پرونده بستگی دارد. اگر زوج اموال مشخص و کافی داشته باشد و زوجه خواهان سرعت بیشتر و دوری از فرآیند قضایی باشد، اداره ثبت گزینه مناسب تری است. اما اگر زوج مالی نداشته باشد یا زوجه خواهان جلب او باشد، مراجعه به دادگاه ضروری خواهد بود. در هر صورت، مشاوره با یک وکیل متخصص، می تواند بهترین راهکار را با توجه به شرایط خاص هر پرونده، ارائه دهد.

نتیجه گیری

مطالبه مهریه، یکی از حقوق اساسی زن در چارچوب قانون خانواده ایران است که می تواند از طریق دو مسیر اصلی، یعنی دادگاه خانواده و اداره اجرای ثبت اسناد رسمی، پیگیری شود. آشنایی با جزئیات هر یک از این روش ها، به ویژه فرآیند اجراییه مهریه از طریق ثبت، برای متقاضیان این حق بسیار حیاتی است.

همانطور که تشریح شد، سامانه اداره اجرای ثبت، با تکیه بر سند رسمی ازدواج به عنوان یک سند لازم الاجرا، مراحل صدور اجراییه، ابلاغ، شناسایی و توقیف اموال را با سرعت نسبی بیشتری به پیش می برد. اگرچه در حال حاضر سامانه های کاملاً یکپارچه و جامع برای پیگیری آنلاین تمامی مراحل وجود ندارد و استفاده از سامانه های نوبت دهی عمدتاً به صورت استانی است، اما این مسیر همچنان به دلیل کارایی و عدم نیاز به طی مراحل طولانی دادرسی، مورد توجه قرار می گیرد. نکات حقوقی مهمی همچون تفاوت مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه، اعمال محدودیت ۱۱۰ سکه، هزینه های اجرایی و نقش حیاتی مستثنیات دین در این فرآیند، باید به دقت مورد توجه قرار گیرند. در نهایت، انتخاب مسیر صحیح برای مطالبه مهریه، مستلزم درک عمیق از شرایط خاص پرونده، میزان اموال زوج و انتظارات زوجه از فرآیند است. در بسیاری از موارد، بهره مندی از مشاوره وکلای متخصص در امور خانواده، می تواند راهگشا باشد و به حصول بهترین نتیجه منجر شود.