خلاصه کتاب وظیفه فرد مسلمان در احیای حکومت اسلام ( نویسنده سید محمدحسین حسینی طهرانی )

کتاب «وظیفه فرد مسلمان در احیای حکومت اسلام» اثری بی نظیر از علامه سید محمدحسین حسینی طهرانی است که نه تنها به تبیین ضرورت تشکیل حکومت اسلامی می پردازد، بلکه روایتی دست اول از مبارزات او و همرزمانش در دوران پهلوی ارائه می دهد. این کتاب مبانی نظری و تجربی مؤلف را در خصوص ساختار و عملکرد حکومت اسلامی به تفصیل شرح می دهد و به خوانندگان کمک می کند تا درک عمیقی از اندیشه های یک فقیه و عارف مبارز کسب کنند.

علامه سید محمدحسین حسینی طهرانی، فقیه، عارف و مبارز برجسته ای بود که زندگی خود را وقف تبیین معارف اسلامی و مبارزه برای اقامه حکومت عدل الهی کرد. کتاب «وظیفه فرد مسلمان در احیای حکومت اسلام»، که حاصل سخنرانی ها و تجربیات گران بهای ایشان است و توسط محسن سعیدیان گردآوری و تنظیم شده، سندی مهم در فهم ابعاد فقهی-سیاسی و تاریخی نهضت انقلاب اسلامی به شمار می رود. این اثر نه تنها برای طلاب، دانشجویان و پژوهشگران فقه سیاسی و تاریخ انقلاب اسلامی، بلکه برای عموم مسلمانان آگاهی که به دنبال درک وظایف دینی و اجتماعی خود در قبال تشکیل و حفظ حکومت اسلامی هستند، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. مقاله پیش رو با هدف ارائه یک خلاصه تحلیلی و جامع از این کتاب ارزشمند تدوین شده است تا مخاطبان را با مبانی اصلی، استدلال های محکم مؤلف و ابعاد تاریخی و فقهی مبارزات او آشنا سازد و آنان را به مطالعه عمیق تر کتاب اصلی ترغیب کند.

مبانی نظری و ضرورت تشکیل حکومت اسلامی: ریشه های عزت و ذلت در اندیشه علامه طهرانی

یکی از اساسی ترین مباحث مطرح شده در کتاب «وظیفه فرد مسلمان در احیای حکومت اسلام»، تبیین مفهوم عزت و ذلت در اسلام است. علامه حسینی طهرانی با استناد به آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت، تأکید می کند که عزت حقیقی تنها از آن خدا، رسول او و مؤمنان است. عزت به معنای استقلال، اتکا به ذات و پایداری است، در مقابل ذلت که به معنای انعطاف پذیری در برابر غیر حق و تزلزل است. ایشان با اشاره به آیات «أَیَبْتَغُونَ عِنْدَهُمُ الْعِزَّةَ فَإِنَّ الْعِزَّةَ لِلَّهِ جَمِيعاً» (آیا آنان عزت را در نزد خودشان می جویند، در حالی که تمام عزت مختص به خداوند است؟) و «مَنْ كَانَ يُرِيدُ الْعِزَّةَ فَلِلَّهِ الْعِزَّةُ جَمِيعاً»، تأکید می کند که جستجوی عزت در غیر خدا، خود عین ذلت است. مسلمان حقیقی کسی است که در برابر حق تسلیم است و از این رو، هرگز شکست نمی خورد و تحت سلطه غیر حق در نمی آید. این عزت در تمام ابعاد زندگی مسلمان، از اقتصاد و سیاست تا نظامی گری و فرهنگ و فکر، تجلی می یابد.

علامه طهرانی در ادامه، به چگونگی انحطاط و استعمار مسلمانان می پردازد. او توضیح می دهد که چگونه بر اثر سستی و غفلت، مسلمانان تن به اسارت استعمار کافر دادند و ثروت هایشان غارت، سرزمین هایشان اشغال، حکومت و سیاستشان ربوده، و فرهنگ و آداب و علومشان تبدیل به عادات شوم غربی شد. از همه زشت تر، استعمار فکری مسلمانان بود که راه اندیشه درست را بر آنها بست و موجب شد تا مسلمانان همان چیزی را بپسندند و دوست بدارند که استعمار می خواست. این مصیبت اعظم، پیکر مسلمین را از درون متلاشی کرد و عزت حقیقی را از آنها سلب نمود. نتیجه گیری قطعی مؤلف این است که احیای حکومت اسلامی، تنها راه بازگشت به این عزت از دست رفته است و بدون آن، از اسلام جز نامی و از قرآن جز درسی باقی نخواهد ماند.

جرقه های اولیه مبارزه: خاطرات مؤلف از دوران پهلوی اول

علامه حسینی طهرانی برای ملموس تر کردن مفهوم مبارزه و ضرورت تشکیل حکومت اسلامی، به ذکر خاطرات شخصی خود از دوران کودکی می پردازد. او از مبارزات پدرشان در برابر حکومت پهلوی اول سخن می گوید، دورانی که با وقایعی نظیر کشف حجاب اجباری، تحمیل کلاه شاپو و ممنوعیت مجالس عزاداری همراه بود. این خاطرات تصویری زنده از خفقان حاکم و تلاش های اولیه برای مقابله با مظاهر کفر و بی دینی ارائه می دهد. ایشان به یاد می آورد که چگونه پاسبان ها با لگد به زنان چادری حمله می کردند و چادرهایشان را پاره می کردند. این مشاهدات در کودکی، بذر اعتراض و مبارزه را در وجود علامه کاشت و او از همان زمان به لعن و نفرین به این دستگاه ستمگر می پرداخت. این بخش از کتاب، نشان می دهد که چگونه اندیشه وظیفه فرد مسلمان در احیای حکومت اسلام از تجربیات عینی و ملموس شکل گرفته است و ریشه ای عمیق در تاریخ معاصر ایران دارد.

مؤلف نقل می کند که پدر ایشان چگونه در برابر تحمیل کلاه شاپو و ممنوعیت عمامه مقاومت می کرده و با وجود تهدید و زندان، هرگز تسلیم نشده است. حتی در بحث حجاب، زمانی که مقامات چهار عالم سرشناس تهران، از جمله پدر علامه، را مأمور به برگزاری مجالس مختلط با حضور زنان بی حجاب کردند، آنان با شجاعت تمام زیر بار این خواسته ننگین نرفتند. این مبارزات کوچک اما پرمغز، جرقه های اولیه نهضتی بزرگ تر بود که سال ها بعد به اوج خود رسید و نشان داد که ریشه های مقاومت در برابر مبارزات ضد پهلوی تا چه حد عمیق و اصیل بوده است. این خاطرات، عمق فاجعه ای را که رژیم پهلوی در پی آن بود تا هویت دینی و فرهنگی جامعه را از بین ببرد، به روشنی نشان می دهد و اهمیت احیای حکومت اسلامی را دوچندان می کند.

آغاز نهضت و همراهی با امام خمینی (ره): از جلسات مخفی تا نقد ادبیات مبارزه

در ادامه مسیر مبارزه برای احیای حکومت اسلامی، علامه حسینی طهرانی به برخورد با مظاهر کفر و تشکیل حلقه های مخفی اشاره می کند. پس از بازگشت از نجف و در بحبوحه حاکمیت طاغوت، جلسات خصوصی و مخفیانه ای با علمای بزرگ تهران، از جمله علامه طباطبایی، شهید مطهری، آیت الله جزایری و دیگران برگزار می شد. در این جلسات، اوضاع نابسامان کشور، ضعف روحانیت و راه های جذب افراد برای مبارزه مورد بحث و بررسی قرار می گرفت. هدف اصلی، یافتن راهی مؤثر برای احیای ارزش های اسلامی و مقابله با نفوذ کفر بود. این حلقه ها، بستر مناسبی برای تبادل نظر و برنامه ریزی برای مبارزات آتی فراهم می آورد، در حالی که ساواک به شدت در تلاش برای کنترل و خنثی کردن هرگونه فعالیت مخالف بود. علامه طهرانی به تفصیل از شیوه های جاسوسی ساواک و تلاش های مذبوحانه آن ها برای نفوذ در بین مبارزان سخن می گوید و نشان می دهد که چگونه هوشمندی و تقیه، از لو رفتن بسیاری از برنامه ها جلوگیری کرده است.

یکی از مهم ترین برهه های آغاز نهضت، مبارزه با طرح انجمن های ایالتی و ولایتی بود. این طرح که در زمان نخست وزیری اسدالله علم در غیاب مجلس به تصویب رسید، سه تغییر کلیدی و خطرناک داشت: حذف قید اسلام برای انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان، تبدیل سوگند به قرآن به سوگند به کتاب آسمانی (که راه را برای بهائیان باز می کرد) و مشارکت زنان در انتخابات. هدف اصلی رژیم، زمینه سازی برای از بین بردن قید اسلام از قوانین و نهایتاً حذف قرآن بود. علامه طهرانی به نقش اعلامیه های روشنگر علما، به ویژه امام خمینی (ره)، در بیدارگری مردم اشاره می کند. ایشان در این مقطع، پیشنهادات مؤلف به امام خمینی (ره) را نیز بیان می کند که شامل اصلاح ادبیات اعلامیه ها بود. برای مثال، پیشنهاد کرد که به جای جمله «اسلام زن را از مزایای اجتماعی محروم کرده»، گفته شود «اسلام حق اولیه زن را به او بازگردانده» تا از سوءاستفاده دشمنان جلوگیری شود. همچنین، تغییر لفظ «روحانیون» به «علمای اسلام و فقهای اسلام» برای پرهیز از ریشه های استعماری این واژه پیشنهاد شد. با وجود مخالفت اولیه امام خمینی با تشکیل حزب در آن مقطع، این پیشنهادات نشان دهنده دقت نظر و آینده نگری علامه طهرانی در پیشبرد اهداف انقلاب اسلامی بود.

آزمون های سخت نهضت: تثبیت مرجعیت و فداکاری های ماندگار

قیام ۱۵ خرداد نقطه عطفی در تاریخ انقلاب اسلامی و نشانه ای از اوج گیری مبارزات ضد پهلوی بود. علامه طهرانی با جزئیات به نطق تاریخی امام خمینی (ره) در مدرسه فیضیه قم و بازتاب گسترده آن در جامعه اشاره می کند. این نطق آتشین، منجر به دستگیری گسترده علما و حوادث خونین ۱۵ خرداد شد. رژیم پهلوی قصد داشت با تشکیل یک دادگاه صحرایی، امام را به سرعت اعدام کند و بدین ترتیب، نهضت را در نطفه خفه سازد. در این شرایط بحرانی، تلاش برای نجات جان امام خمینی (ره) به یکی از مهم ترین وظایف علما تبدیل شد. علامه طهرانی، با درک خطرات، علمای تهران را فراخواند تا همگی خود را به عنوان همراهان امام معرفی کنند و از اعدام ایشان جلوگیری نمایند. این اقدام شجاعانه، اگرچه با دستگیری علمای جمع شده در منزل آیت الله خلخالی همراه بود، اما به طور موقت روند اعدام سریع امام را متوقف کرد. این واقعه، نمادی از ایستادگی و همبستگی روحانیت در برابر ظلم بود.

در کنار تلاش های علما، فداکاری های مردمی نیز در این مقطع سرنوشت ساز به اوج خود رسید. شهید طیب حاج رضایی و حاج اسماعیل رضایی، دو شخصیت برجسته مردمی در واقعه ۱۵ خرداد، داستان های مقاومت و ایثار را رقم زدند. طیب حاج رضایی، که از لوطی های معروف تهران بود، با وجود شکنجه های شدید، در برابر تهمت زدن به امام خمینی مقاومت کرد و حاضر نشد برای آزادی خود، مرجعیت امام را خدشه دار سازد. این مقاومت، درس عبرتی برای همگان بود و نشان داد که چگونه ایمان و غیرت دینی، انسان ها را به اوج فداکاری می رساند، حتی کسانی که در گذشته شاید زندگی متفاوتی داشته اند. علامه طهرانی با تأثر از این واقعه، به اهمیت تربیت صحیح و بصیرت افزایی اشاره می کند و شهید طیب را فردی شایسته تجلیل می داند. در نهایت، راهکار منحصر به فردی برای نجات جان امام خمینی به ذهن علما رسید: نقش تثبیت مرجعیت. با تلاش گسترده علامه طهرانی و دیگر علما، امضای مراجع و علمای سراسر کشور در تأیید مرجعیت امام خمینی جمع آوری شد. این اقدام، به دلیل مصونیت قانونی مراجع، نقش بسزایی در آزادی امام خمینی از زندان ایفا کرد و به تثبیت جایگاه ایشان به عنوان رهبری بلامنازع نهضت کمک شایانی نمود.

مقاومت شهید طیب حاج رضایی در برابر شکنجه های شدید و امتناع از تهمت زدن به امام خمینی، نشان داد که ریشه های ایمان و غیرت در عمق جان مردم این سرزمین نفوذ کرده است و حتی افراد با گذشته متفاوت نیز حاضرند برای دفاع از حق، از جان خود بگذرند.

چالش های حکومت اسلامی پیش از پیروزی انقلاب: از کاپیتولاسیون تا پیشنهادات تحول آفرین

پس از آزادی امام خمینی (ره)، رژیم پهلوی همچنان بر سه خط قرمز اصلی خود (شاه و دربار، عدم به خطر افتادن اسلام و قرآن، و صهیونیسم و اسرائیل) پافشاری می کرد و هرگونه اعتراض به این سه محور را به شدت سرکوب می نمود. با این حال، بزرگترین ضربه به حاکمیت ملی ایران، تصویب مخفیانه کاپیتولاسیون در مجلسین سنا و شورا بود. این قانون، مصونیت قضایی مستشاران نظامی آمریکایی و خانواده هایشان را در ایران تضمین می کرد، به این معنی که اگر یک آمریکایی در ایران هر جنایتی مرتکب می شد، دادگاه های ایران حق رسیدگی به آن را نداشتند و محاکمه او تنها در آمریکا و بر اساس قوانین خودشان امکان پذیر بود. این عمل، حاکمیت و عزت ملی ایران را به سخره گرفت و مردم ایران را به شهروندان درجه دوم تبدیل کرد. علامه طهرانی این اقدام را پایین تر از بردگی علنی توصیف می کند.

سخنرانی کوبنده امام خمینی (ره) در اعتراض به کاپیتولاسیون، که منجر به تبعید ایشان به ترکیه و سپس نجف شد، فریادی از عمق جان یک ملت آزاده بود. در دوران تبعید، ملاقات های راهبردی علامه طهرانی با امام خمینی (ره) ادامه یافت و ایشان پیشنهادات مهمی برای پیشبرد اهداف انقلاب اسلامی ارائه دادند. یکی از این پیشنهادات، تشکیل حزب (اعم از مخفی و علنی) برای تربیت کادر متخصص و ایجاد ارتباط میان نیروهای مبارز بود. علامه معتقد بود که بدون سازماندهی، هر نهضتی در برابر کار انجام شده قرار می گیرد و نمی تواند به اهداف خود برسد. دیگر پیشنهاد مهم ایشان، تشکیل «مقاومت ملی» (که بعدها به سپاه پاسداران و بسیج مستضعفین تبدیل شد) و آموزش نظامی اجباری برای عموم بود تا مردم بتوانند از کشور و اسلام دفاع کنند. ایشان حتی ضرورت حمل سلاح توسط علما را برای اجرای امر به معروف و نهی از منکر مطرح کردند. همچنین، پیشنهاداتی در مورد تغییر تنظیم ساعت رسمی کشور به «غروب کوک» (بر اساس مبانی اسلامی) و پرهیز از لباس های نظامی غربی مطرح شد. با این حال، علامه طهرانی صریحاً با ترور افراد (مانند ترور منصور) مخالفت می کرد و آن را غیرشرعی و دارای عواقب منفی می دانست، زیرا معتقد بود که با حذف یک فرد، اصل و ریشه فساد از بین نمی رود و فردی بدتر جایگزین می شود. این دیدگاه ها نشان دهنده عمق بصیرت و جامع نگری علامه در مواجهه با چالش های پیش روی حکومت اسلامی بود.

تدوین قانون اساسی و تبیین ولایت فقیه: نگاهی به دیدگاه های پیشرو

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، یکی از مهم ترین چالش ها، تدوین قانون اساسی برای کشور تازه تأسیس بود. علامه حسینی طهرانی، در همان ابتدای تدوین پیش نویس اولیه، نامه ای تفصیلی به امام خمینی (ره) نگاشت و به نقد پیش نویس اولیه قانون اساسی پرداخت. ایشان این پیش نویس را «خیلی خراب و غیر اسلامی» توصیف می کرد، زیرا در آن از تشیع اثنی عشری نامی برده نشده بود، اصل ولایت فقیه نادیده گرفته شده بود و بر تفکیک قوای سه گانه به شیوه غربی تأکید می شد. علامه معتقد بود که در اسلام، قانون و قضا از مقام توحید و ولی امر به پایین گسترش می یابد، نه بر اساس افکار و اوهام عامه مردم. ایشان این رویکرد را به اشتباهات نهضت مشروطه تشبیه می کرد که به دلیل خارج شدن حکومت از محور اصلی خود، به استبدادی بدتر منجر شد. مؤلف از علما و فضلا دعوت کرد تا با نگارش مقالات، به نقد این پیش نویس بپردازند و اجازه ندهند «اصالت های ارزشمند اسلامی به گرایش های غربی فروخته شود.» این تلاش ها نقش کلیدی در تغییرات اساسی پیش نویس و گنجاندن اصل ولایت فقیه در قانون اساسی ایفا کرد.

در همین راستا، علامه طهرانی اقدام به نگارش «رساله بدیعه: الرجال قوامون علی النساء» کرد. هدف از این رساله، تبیین جایگاه واقعی زن در اسلام و ردّ حضور زنان در مناصب ولایی همچون وکالت مجلس و قضاوت بود. او با ادله عقلی و نقلی، ساختار وجودی زن و مرد و وظایف فطری آن ها را تبیین می کند و نشان می دهد که کمال زن در گرو ایفای نقش های متناسب با خلقت اوست، نه رقابت با مردان در عرصه هایی که با طبیعت او سازگار نیست. این رساله همچنین حاوی ادله ابتکاری برای ولایت فقیه بود که پیش از آن توسط هیچ عالمی مطرح نشده بود. از جمله این ادله، استناد به روایت کمیل و آیه «یَا أَبَتِ إِنِّي قَدْ جَاءَنِي مِنَ الْعِلْمِ مَا لَمْ يَأْتِكَ فَاتَّبِعْنِي أَهْدِكَ صِرَاطًا سَوِيًّا» (مریم: 43) است که ولایت را به عالم ترین و بصیرترین افراد می سپارد. زبان عربی این رساله نیز به این دلیل انتخاب شد که هم بتواند در مجامع علمی جهان اسلام مورد بحث قرار گیرد و هم از سوءبرداشت عمومی در جامعه فارسی زبان جلوگیری شود تا این مباحث تخصصی، موجب درگیری های بی مورد نگردد. علامه طهرانی معتقد بود که فقیه جامع الشرایط باید عالم به خدا و امر خدا باشد و از جزئیت گذشته و به کلیت پیوسته باشد.

به موازات فعالیت های نظری، علامه حسینی طهرانی به تشکیل کمیته های محلی مسجد قائم در تهران اقدام کرد. این کمیته ها، الگویی عملی برای اداره محله بر اساس مبانی اسلامی و مشارکت مستقیم مردم بود. هجده کمیته در زمینه های اجتماعی (مانند امر به معروف و نهی از منکر، داوری، امور دفاعی و تعلیم نظامی)، فرهنگی (مانند درس قرآن و تفسیر، حوزه علمیه، کتابخانه، تحقیق علمی و فلسفی، تبلیغ و سخنرانی، آموزش زبان، تهیه فیلم و عکس، امور ورزشی) و رفاهی (مانند درمان و بهداشت، صندوق قرض الحسنه، تعاون و خیریه، رسیدگی به فقرا، فروشگاه اسلامی) تشکیل شد. این اقدام جامع، نشان دهنده اهمیت آموزش نظامی عمومی در اسلام و مشارکت همه جانبه مردم در دفاع و سازندگی بود. علامه طهرانی تاکید داشت که تمام افراد مسلمان، از سن ۱۵ تا ۴۰ سالگی، باید فنون نظامی را بدانند تا در زمان حمله دشمن، بتوانند از خود و کشور دفاع کنند. این الگو، نمونه ای عینی از کاربست اندیشه نظام سیاسی شیعه در سطح محلی و پیش درآمدی برای نهادهای انقلابی بزرگ تر مانند سپاه پاسداران بود.

بیعت، حاکمیت و وظایف عملی مسلمانان: استقرار نظام اسلامی

با پیروزی انقلاب اسلامی و برگزاری رفراندوم ۱۲ فروردین ۱۳۵۸، تشکیل حکومت اسلامی به وقوع پیوست. علامه حسینی طهرانی این رفراندوم و رأی قاطع مردم به جمهوری اسلامی را به منزله «بیعت» با حاکم شرع، یعنی امام خمینی (ره)، تلقی می کند. ایشان با رد این تصور که حاکمیت حاکم اسلامی نیازی به بیعت ندارد، تبیین می کند که بیعت یک امر تشریفاتی نیست، بلکه عقدی است از عقود و تعهدی به امارت و امامت، که برای تحقق ولایت حاکم و نفوذ حکم او ضروری است. به عبارت دیگر، مجتهدین اعلم تنها شأنیت حکومت دارند، اما فعلیت آن بستگی به پذیرش و قبول مردم و سایر مجتهدین دارد. این بیعت، همان «عقد تحکیم» است که از جانب مردم برای ولایت حاکم صورت می گیرد. بنابراین، با بیعت مردم، ولایت فقیه از مرحله انشاء به فعلیت می رسد و حاکم فعلی در خارج محقق می شود. این مفهوم بیعت با حاکم شرع در اسلام، پایه های مشروعیت مردمی نظام اسلامی را محکم می کند.

یکی از مهم ترین مباحث فقهی در کتاب، تبیین نفوذ حکم حاکم شرع و لزوم اطاعت از اوست. علامه طهرانی تأکید می کند که پس از بیعت و استقرار حاکمیت، اطاعت از حکم حاکم اسلامی بر تمام مسلمین، حتی بر مجتهدین اعلم، در امور حکومتی و اجتماعی واجب است. ایشان توضیح می دهد که در مسائلی مانند رؤیت هلال، مالیات، قوانین راهنمایی و رانندگی، یا جنگ و صلح که جنبه اجتماعی و حکومتی دارند، حکم حاکم بر همه مقدم است و کسی حق تخلف ندارد. این در حالی است که در فتاوای شخصی و عبادات و معاملات فردی، مجتهد نیازی به تقلید از حاکم ندارد، بلکه تقلید بر او حرام است. اما در امور ولایی و اجتماعی که شارع مقدس اختیار آن را به دست حاکم داده، همه باید تابع باشند. این تفکیک دقیق میان حوزه فتوا و حوزه حکم حکومتی، از سوءتفاهم ها جلوگیری می کند و نشان دهنده انسجام نظام سیاسی شیعه است.

علامه حسینی طهرانی همچنین به وظایف مردم در برابر حکومت اسلامی می پردازد. ایشان تأکید می کند که مردم در برابر حکومت اسلامی دو وظیفه اصلی دارند: اول، تقویت نکات مثبت و دستاوردهای حکومت و تعریف از آن ها، مانند برپایی نمازهای جمعه و از بین رفتن مظاهر فساد. دوم، اصلاح امور منفی با روش صحیح، یعنی نصیحت به مسئولین و تبیین اشتباهات به دور از غیبت و تخریب. ایشان بر اهمیت نماز جمعه به عنوان مظهر وحدت و قدرت اسلامی تأکید می کند و آن را از اوجب واجبات برای حفظ حکومت اسلامی می داند. علامه به حدیث «ثلاث لا یغلّ علیهن قلب امرء مسلمٍ: اخلاص العمل لله، و النصیحَةُ لائمّة المسلمین، و اللّزوم بجماعتهم» (سه چیز است که هیچ قلب مسلمانی نسبت به آن ها کدر و ناراحت نیست: اخلاص در عمل برای خدا، نصیحت به امامان و زمامداران مسلمانان، و التزام به شرکت در اجتماعات مسلمانان) اشاره می کند و آن را نقشه راه وظیفه مسلمان در حکومت اسلامی می داند. ایشان همچنین به اهمیت رهبری پس از امام خمینی (ره) اشاره می کند و اطاعت از رهبری را در امور اجتماعی و سیاسی واجب می داند، با تأکید بر اینکه رهبر باید توسط اعلم امت تنفیذ و تأیید شود. این جامعیت در تبیین وظایف، همبستگی جامعه را تضمین می کند و راه را برای پیشرفت و تعالی هموار می سازد.

نتیجه گیری: مسئولیت جامع فرد مسلمان در احیای حکومت اسلامی

کتاب «وظیفه فرد مسلمان در احیای حکومت اسلام» اثری بی بدیل و روشنگر از علامه سید محمدحسین حسینی طهرانی است که پیام محوری آن، وظیفه فرد مسلمان در احیای حکومت اسلام را یک مسئولیت جامع، تاریخی، فقهی و عملی معرفی می کند. این وظیفه، نیازمند بصیرت عمیق، جهاد خستگی ناپذیر، فداکاری بی دریغ و اطاعت کامل از ولایت فقیه است. علامه طهرانی در این اثر، نه تنها مبانی نظری و قرآنی این وظیفه را تبیین می کند، بلکه با ذکر خاطرات دست اول از دوران پرفراز و نشیب مبارزات ضد پهلوی و همراهی با امام خمینی (ره)، ابعاد عملی و تاریخی آن را به شکلی ملموس و مستند به تصویر می کشد.

نقش بی بدیل علامه حسینی طهرانی در تبیین نظریات پیشرویی چون ولایت فقیه از دیدگاه علامه طهرانی، نقد دقیق پیش نویس قانون اساسی، تبیین جایگاه زن در حکومت اسلامی از طریق نگارش «رساله بدیعه»، و ارائه الگوهای عملی برای مشارکت مردمی مانند تشکیل کمیته های مسجد قائم، این کتاب را به منبعی غنی و معتبر تبدیل کرده است. او با شجاعت و تیزبینی، خطوط قرمز رژیم پهلوی را افشا کرد و به تحلیل وقایعی چون کاپیتولاسیون و واقعه ۱۵ خرداد پرداخت و از فداکاری هایی نظیر مقاومت شهید طیب حاج رضایی تقدیر کرد.

این کتاب به ما می آموزد که احیای حکومت اسلامی تنها یک آرمان سیاسی نیست، بلکه یک مسئولیت دینی است که با بازگشت به عزت حقیقی اسلام و خارج شدن از ذلت استعمار گره خورده است. از طریق بیعت با حاکم شرع و اطاعت از احکام او در امور حکومتی، می توان یک نظام سیاسی شیعه مبتنی بر عدالت و توحید را پایه گذاری و حفظ کرد. این اثر، فراخوانی است برای مطالعه و تأمل در اندیشه های یک عالم ربانی که نه تنها به علم و عرفان آراسته بود، بلکه در عمل نیز پرچمدار مبارزه برای استقرار حاکمیت الهی بود. مطالعه این کتاب ارزشمند برای هر مسلمانی که دغدغه سربلندی اسلام و مسلمین را دارد، ضروری است و او را به درک عمیق تری از وظیفه فرد مسلمان در احیای حکومت اسلام رهنمون می شود.