بحران خشکسالی و اهمیتش در سقوط رژیم بشار اسد

محققان کالج امپریال لندن با همکاری دکتر محمد رحیمی دانشگاه سمنان نشان دادند که خشکسالی اخیر تأثیرات شدیدی بر مناطق وسیعی از غرب آسیا به ویژه در ایران، شمال عراق و سوریه و بخشی از جنوب داشته است. ترکیه. در این مطالعات، دانشمندانی از ایران، هلند، بریتانیا و ایالات متحده آمریکا از روش‌های تحقیقاتی منتشر شده برای ارزیابی اینکه آیا و تا چه اندازه تغییرات اقلیمی بر خشکسالی سه ساله 1399-1402 در این منطقه تأثیر گذاشته است استفاده کردند: میان رودان. -منطقه هلال زمین های حاصلخیز اطراف رودخانه های فرات و دجله بخش بزرگی از عراق، سوریه و ایران را شامل می شود. روش‌های مختلفی برای توصیف خشکسالی وجود دارد: خشکسالی هواشناسی فقط بارش کم را در نظر می‌گیرد، در حالی که خشکسالی کشاورزی تخمین‌های بارش را با تبخیر و تعرق ترکیب می‌کند. از آنجایی که افزایش تبخیر و تعرق ناشی از گرم شدن منطقه می تواند نقش مهمی در تشدید اثرات خشکسالی داشته باشد، خشکسالی کشاورزی در این مطالعه مورد بررسی قرار گرفت. خشکسالی منطقه ای با جمعیت بسیار فقیر را به دلیل افزایش چندپارگی و درگیری، از جمله جنگ سوریه و مهاجرت پس از جنگ، شهرنشینی سریع در مقابل ظرفیت محدود و بی ثباتی منطقه تحت تاثیر قرار داد. این امر باعث افزایش آسیب پذیری در برابر اثرات خشکسالی و ایجاد یک بحران انسانی شد.

مطالعات تغییر کمی در شدت بارندگی نشان داده است، اما افزایش زیاد دما منجر به خشکسالی های شدیدتر شده است. این افزایش دمای بالا به دلیل سوزاندن سوخت های فسیلی است.

در درگیری ها، آب به یک سلاح تبدیل می شود و سیستم های آب به طور فزاینده ای برای خرابکاری هدف قرار می گیرند. پنج روشی که تغییرات آب و هوایی باعث ناآرامی و ناامنی انسانی محلی می شود عبارتند از: رقابت برای زمین و آب، تغییر در تولید غذا و افزایش گرسنگی، مهاجرت انسان و افزایش فقر و نابرابری، و افزایش خطرات امنیتی برای زنان و دختران. به نظر می رسد مهمترین آن رقابت برای زمین و آب باشد، زیرا با گرم شدن زمین، خشکسالی های طولانی تر و شدیدتر منجر به فرسایش خاک، خشک شدن مراتع و کاهش محصول می شود.

در کشورهایی مانند عراق و سوریه، به ویژه در دهه 2000-2010، کمبود زمین کشاورزی و منابع آبی نامشخص در بسیاری از مناطق، تنش بین جوامع کشاورزی و دامداری را تشدید کرد. کمبود زمین منجر به کمبود مواد غذایی، یعنی قیمت بالای مواد غذایی و گرسنگی، همراه با نابرابری های موجود و بیگانگی سیاسی و اجتماعی می شود که منجر به ناآرامی می شود.

اکثر دانشمندان به طور کلی موافق هستند که تغییرات آب و هوایی به طور مستقیم باعث درگیری مسلحانه نمی شود، اما ممکن است به طور غیرمستقیم خطر درگیری را با افزایش عوامل اجتماعی، اقتصادی و محیطی موجود افزایش دهد. حداقل 90 درصد از پناهندگان در سراسر جهان به کشورهایی گریخته اند که قبلاً تحت تأثیر شرایط اضطراری آب و هوایی قرار گرفته اند یا حداقل می توانند خود را با یک محیط خصمانه تر وفق دهند. بدون مداخله خارجی، پیش‌شرط‌های درگیری و خشونت، خشکسالی، بارندگی بیش از حد و تهدیدی برای امنیت غذایی است که همه اینها ممکن است با هم ترکیب شوند و مناطقی را ایجاد کنند که در آن خشونت رشد می‌کند.

دوره 2020 تا 2024 (1399-1403) با خشکسالی شدید در سوریه مشخص می شود که به طور قابل توجهی وضعیت انسانی و اقتصادی این کشور را بدتر کرده است. خشکسالی بخشی از روند اقلیمی گسترده‌تر بود که بر منطقه تأثیر گذاشت و منجر به کاهش تولیدات کشاورزی و افزایش ناامنی غذایی در میان جمعیت شد. این بحران زیست محیطی نقش مهمی در تضعیف حمایت عمومی از رهبری بشار اسد ایفا کرد و منجر به سرنگونی رژیم در نهایت شد.

خشکسالی بخش کشاورزی سوریه را که برای معیشت بسیاری از مردم سوریه حیاتی است، تحت تاثیر قرار داده است. با کاهش بارندگی، بقایای محصول بسیار کمیاب شد که منجر به کمبود گسترده مواد غذایی شد. بر اساس گزارش های سازمان های مختلف بشردوستانه، حدود 12 میلیون نفر – بیش از نیمی از جمعیت سوریه – تا سال 1402/2023 با ناامنی شدید غذایی روبرو هستند. ناتوانی در تامین معیشت اولیه باعث افزایش نارضایتی شهروندانی شده است که سال هاست به دلیل جنگ داخلی و سوء مدیریت اقتصادی و فساد در رنج بوده اند.

با کاهش تولیدات کشاورزی، قیمت مواد غذایی اصلی افزایش یافت. افزایش هزینه های زندگی به دلیل درگیری های مداوم و تحریم های اقتصادی اعمال شده بر رژیم اسد، خانواده های بیشتری را به سمت فقر سوق داده است. این ترکیب عوامل محیطی منجر به تشدید نارضایتی عمومی شد.

شهروندان نه تنها خواهان کمک فوری، بلکه پاسخگویی از مدیران خود هستند. شکست رژیم اسد در حل این مسائل جدی عملا بسیاری از حامیانی را که قبلاً در طول جنگ داخلی از او حمایت کرده بودند، بیگانه کرده است.

در سوریه، بر اساس گزارش برنامه جهانی غذا، سه میلیون نفر در شرایط ناامنی غذایی شدید و 12.4 میلیون نفر دیگر در خطر ناامنی غذایی قرار دارند.

چشم انداز اقتصادی سوریه در ده سال گذشته به شدت بدتر شده است. هزینه های زندگی بسیار افزایش یافته است. قیمت ها در جولای 2023/1402 نسبت به مدت مشابه 2022/1401 80 درصد افزایش داشته است. این فشار تورمی باعث شد بسیاری از خانواده ها نتوانند مواد غذایی اولیه را تهیه کنند. حداقل دستمزد در سوریه تنها حدود 20 درصد نیازهای غذایی اولیه را پوشش می دهد. در نتیجه این چالش های اقتصادی، بسیاری از خانواده ها به مکانیسم های مقابله ای مضر مانند کاهش حجم وعده های غذایی یا حذف کامل وعده های غذایی متوسل می شوند. کاهش کمک های برنامه جهانی غذا از ابتدای سال 2023/زمستان 1401 این مشکلات را تشدید کرده و منجر به افزایش اتکا به استراتژی های مقابله ای منفی در میان خانواده های ناامن شده است. وضعیت تغذیه جمعیت نشان دهنده چالش های اجتماعی-اقتصادی گسترده تری است که جامعه سوریه با آن مواجه است. کم خونی 32.8 درصد از زنان در سنین باروری را تحت تاثیر قرار می دهد. 27.9 درصد از کودکان زیر پنج سال کوتاه قدی دارند که بالاتر از میانگین منطقه آسیا (21.8 درصد) است. همچنین 11.5 درصد از کودکان زیر پنج سال در معرض خطر مرگ قرار دارند که بالاتر از میانگین منطقه ای است.

با بدتر شدن اوضاع در سوریه، فرار از واحدهای نظامی افزایش یافت. سربازان مصمم بودند برای رژیمی بجنگند که به نظر می‌رسید قادر به تامین نیازهای اولیه مردم یا تامین حداقل رفاه آنها نبود. علاوه بر این، نیروهای منطقه ای مانند ترکیه نیز از این موقعیت استفاده کردند و از گروه های مخالف در برابر نیروهای اسد حمایت کردند. این حمایت خارجی به اپوزیسیون کمک کرد که از نارضایتی‌های محلی ناشی از شرایط خشکسالی و احساسات ضد رژیم گسترده‌تر استفاده کردند.

این فشارهای ترکیبی منجر به کنترل دمشق در دسامبر 2024/آزرا 1403 با پیشروی 11 روزه نیروهای مخالف علیه رژیم اسد شد و در نهایت منجر به فرار اسد از کشور شد.

* معلم دانشگاه

47232