انسداد گفت‌وگو، بن‌بست توییتر فارسی

حباب اطلاعاتی به موقعیتی اطلاق می شود که کاربران در یک فضای اطلاعاتی محدود و بسته گیر افتاده اند و اغلب با ایده هایی مواجه می شوند که با باورهای قبلی آنها همخوانی ندارد. پلاریزاسیون نیز فرآیندی است که در آن فاصله بین نماهای مختلف افزایش یافته و امکان گفتگو و ارتباط بین گروه های کاربری مختلف کاهش می یابد. در فضای توئیتر فارسی این دو پدیده هم افزایی هستند. از یک طرف، معماری فنی پلت فرم به تقویت امواج اطلاعاتی کمک می کند. از سوی دیگر فضای پیچیده سیاسی-اجتماعی و وجود کمپین های تبلیغاتی هدفمند در آن موجب تقویت دوقطبی شدن می شود.

این در حالی است که در مقایسه با پلتفرم های عمومی مانند اینستاگرام و تلگرام، کاربران توییتر به طور متوسط ​​تأثیر بیشتری بر افکار عمومی دارند. وقتی چنین افرادی در حباب های اطلاعاتی گرفتار می شوند، تأثیر این محدودیت اطلاعاتی از سطح فرد و پلتفرم توییتر فراتر رفته و ساختار حوزه عمومی را نیز تحت تأثیر قرار می دهد. به عبارت دقیق‌تر، حوزه عمومی که به گفته هابرماس باید مکانی برای گفت‌وگوی منطقی و تبادل آزاد افکار باشد، در گروهی از جزایر منزوی قرار دارد که امکان برقراری گفت‌وگو بین آنها را کاهش می‌دهد. در چنین شرایطی، وظیفه اصلی حوزه عمومی – یعنی امکان گفتگوی عقلانی و مشارکت برابر شهروندان در بحث مسائل جمعی – با شکست مواجه می شود. در عوض، ما با وضعیتی روبرو هستیم که در آن هر گروه گفتمانی را در قلمرو خود تولید و بازتولید می‌کند، بدون اینکه فرصتی برای آزمون این گفتمان‌ها در ارتباط با دیدگاه‌های مختلف وجود داشته باشد. این بدان معناست که وقتی افراد با نفوذ و نخبگان جامعه که به طور سنتی نقش مهمی در شکل‌دهی فضای عمومی دارند و بسیاری از آنها کاربران توییتر هستند، در یک حباب اطلاعاتی قرار می‌گیرند، در عمل می‌توان گفت‌وگوی گسترده‌تری درباره مسائل جمعی ایجاد کرد. رخ می دهد در نابود کردن

معماری فنی توییتر این شرایط را با مکانیسم های خاصی تشدید می کند. اول، الگوریتم شخصی‌سازی تایم لاین وجود دارد که با تجزیه و تحلیل رفتار هر کاربر – از جمله لایک‌ها، ریتوییت‌ها و تعاملات – محتوایی را نشان می‌دهد که بیشتر با افکار آنها مطابقت دارد. این الگوریتم با اولویت بندی محتوایی که کاربران به احتمال زیاد با آن تعامل دارند، عملا اطلاعات دریافتی را محدود می کند. همین الگوریتم برای انسان ها نیز وجود دارد. هنگامی که یک کاربر چندین فرد همفکر را دنبال می کند، توییتر در واقع چرخه را با نمایش توییت هایی از افراد همفکر دیگر تقویت می کند. وجود امکان مسدود کردن و کشتن دیگران برای هر کاربر از مکانیزم های فنی دیگر به نفع تقویت حباب اطلاعات است. اگرچه این مکانیسم برای محافظت از کاربران طراحی شده است، اما در واقع می تواند ابزاری برای حذف صداهای مخالف باشد.

در نتیجه این ویژگی‌های فنی، شبکه‌های مختلفی از روزنامه‌نگاران، تحلیلگران و کاربران عادی با گرایش‌های خاص در توییتر شکل می‌گیرند که هر کدام دارای منابع خبری، هشتگ‌ها و چارچوب‌های تحلیلی مشترک هستند و رویدادهای مشابه را به روش‌های مختلف گزارش می‌کنند. نکته مهم در اینجا این است که این گروه های کاربری علیرغم اینکه بر روی یک پلتفرم قرار دارند، عملا در جهان های موازی زندگی می کنند.

تاثیر این وضعیت بر مطبوعات رسمی کشور نیز حائز اهمیت است. خبرنگاران و خبرنگاران رسانه های رسمی نیز بخشی از این حباب ها هستند و نظراتی را که پیرامون خود در بستر توئیتر شکل می گیرد، ناخواسته به رسانه های رسمی منتقل می کنند. این فرآیند به روش های مختلفی انجام می شود. انتخاب موضوعات خبری معمولاً بر اساس گرایش‌های توییتر، دیدگاه رویدادها که تحت تأثیر مقاله غالب در بولتن خبری است و انتخاب منابع خبری و مصاحبه‌هایی است که معمولاً از شبکه خبرنگاران در توییتر انتخاب می‌شوند. نقش ترندها و هشتگ های توییتر در شکل دادن به اولویت های خبری رسانه ها به گونه ای است که گاهی می توان ردپای هشتگ را در تیتر روزنامه های روز بعد یافت. در عین حال، بسیاری از خبرگزاری‌ها بخش ثابتی از محتوای خود را به «واکنش‌های توییتر» اختصاص داده‌اند، که اغلب به دلیل انتخاب یک روایت خاص را تقویت می‌کنند. به این ترتیب، نه تنها موضوعات داغ توییتر به دستور کار رسانه رسمی تبدیل می شود، بلکه چارچوب روایت غالب در هر حباب اطلاعاتی نیز از طریق رسانه های مرتبط با آن حباب بازتولید می شود.

نتیجه این وضعیت، شکل گیری به اصطلاح «واقعیت های موازی» در حوزه عمومی کشورمان است; جایی که مستعمرات مختلف نه تنها روایت‌های متفاوتی از رویدادها دارند، بلکه منابع خبری، واژگان و چارچوب‌های تحلیلی آنها نیز متفاوت است. این تفاوت تا آنجا پیش می‌رود که کلمات در گفتگوهای سیاسی اجتماعی در هر حباب معنای متفاوتی دارند. یعنی مفاهیم خاصی مانند آزادی، عدالت، پیشرفت یا توسعه در هر شبکه ارتباطی معنا پیدا می کند. این سیستم های معنایی مختلف به تدریج به نوعی زبان اختصاصی در هر حباب تبدیل می شوند که درک آن برای افراد خارج از آن حباب دشوار است. این تعدد معنا، علاوه بر اینکه گفت وگوی بین گروه ها را دشوار می کند، امکان درک متقابل و دستیابی به تعریفی مشترک از مشکلات جمعی را از بین می برد.

چنین وضعیتی به ویژه در مواجهه با مشکلات ملی و معضلات مهم اجتماعی، مانعی جدی در راه رسیدن به راه حل های مشترک است. وقتی گروه‌های مختلف اجتماعی در مورد فرمول‌بندی مشکل به توافق نرسند، طبیعتاً انتظار نمی‌رود که در مورد راه‌حل‌ها به توافق برسد. به این ترتیب توییتر فارسی به جای اینکه محلی برای تسهیل بحث های دموکراتیک و برابر در فضای عمومی هابرماسی باشد، به محلی برای تقویت شکاف های موجود در جامعه تبدیل شده است. در فضای به شدت قطبی شده و پر از امواج اطلاعاتی متعدد در توییتر، مردم هر یک از مستعمرات ایجاد شده روایت خود را مطلق می دانند و روایت های دیگر را نادیده می گیرند یا باطل می کنند. مسدود کردن کانال‌های گفتگو بین گروه‌ها نه تنها انسجام اجتماعی را تضعیف می‌کند، بلکه امکان انتقاد و تصحیح نظرات را با رویارویی با استدلال‌های مخالف از بین می‌برد. در چنین شرایطی، گاهی جدی ترین و پیچیده ترین معضلات اجتماعی به موضوعات پیش پا افتاده بحث توییتری خلاصه می شود و فرصت تحقیق عمیق و چند وجهی از دست می رود. به نظر می‌رسد این بستر که به دلیل بافت نخبه‌گرایانه‌اش می‌توانست محلی برای گفت‌وگوهای منطقی و یافتن راه‌حل‌های خلاقانه باشد، در واقع بخشی از مشکل شده است.

این وضعیت در مقابل رویدادهای مهم ملی شدیدتر به نظر می رسد. جایی که هر رویداد به سرعت در حباب های مختلف تفسیر و بازتفسیر می شود و هر گروه با توجه به نظام معنایی خود روایتی کاملا متفاوت ارائه می دهد. این تفاسیر متضاد به نوبه خود منجر به تقویت قطبی شدن و تعمیق اختلافات بین گروه های مختلف می شود. به این ترتیب، هر رویداد مهم ملی، به جای اینکه فرصتی برای گفت وگو و وفاق ملی باشد، به وسیله ای برای جدایی تبدیل می شود و دور باطل دو قطبی شدن را تقویت می کند.